Nawigacja

Przyroda Parku

Szata roślinna Parku jest bardzo różnorodna. Brzegi większości zbiorników porastają szuwary z wysokimi trawami: mozgą trzcinowatą i manną mielec, przeplatane zaroślami wierzbowymi. Występują tu trzcinowiska, turzycowiska, łany rzepichy ziemnowodnej, kropidła wodnego, uczepów i rzepieni. Lustra wody starorzeczy często pokryte są grzybieniami białymi i grążelami żółtymi. Na okresowo zalewanych brzegach Odry i Warty rośnie szczaw błotny oraz rzepień włoski. Na łąkach znaleźć możemy łączenia baldaszkowatego, rzepichę ziemnowodną, oczeret jeziorny, jeżogłówki. W szuwarach na brzegach wód, głównie w części północnej Parku, stwierdzono stosunkowo liczne stanowiska ginącego wilczomlecza błotnego, chronionego dzięgla litwora, groszku błotnego, tarczownicy oszczepowatej.

maki
Firletka poszarpana

Mniej licznie występują: starzec bagienny, kanianka pospolita i ożanka czosnkowa. Na polderowych łąkach zdobionych kwiatami knieci błotnej, licznych jaskrów, później kwitnących firletek poszarpanych, przetaczników i niezapominajek, występują rozproszone grupy jesionów, wiązów, wierzb i topól, a także świadczące o obecności siedzib ludzkich zarośla czarnego bzu, otulone pnączami kielisznika i chmielu. Zbocza w południowej części Parku, porośnięte nietypową dla naszego kraju roślinnością, przypominają swym charakterem azjatyckie stepy. Jest to jedno z ważniejszych miejsc w Polsce, gdzie występują murawy kserotermiczne (ciepłolubne) z charakterystycznymi gatunkami roślin – ostnicą Jana i ostnicą włosowatą, pajęcznicą liliowatą. W lasach nadrzecznych znaleźć można rzadkie i chronione rośliny, takie jak: czerniec gronkowy, dzwonek brzoskwiniolistny, kokorycz wątła, przylaszczka pospolita, żankiel zwyczajny.

Specyfika i różnorodność biotopów oraz niewielka presja ze strony człowieka stwarza wyjątkowo korzystne warunki dla bytowania ptaków, zwłaszcza wodno-błotnych. Zalewowy charakter doliny dolnej Warty jest atrakcyjny dla wielu gatunków, tym bardziej, że siedliska wielu z nich w większości krajów europejskich zostało zmeliorowanych i osuszonych. Na terenie Parku obserwować można wiele zjawisk związanych z cyklem życiowym ptaków, np.: lęgi, pierzenie, żerowanie, odpoczynek podczas migracji oraz zimowanie. Wczesną wiosną migrujące na lęgowiska ptaki, zatrzymując się na odpoczynek zachwycają różnorodnością gatunkową. Jest to doskonały czas do prowadzenia obserwacji, ponieważ wegetacja roślin jest jeszcze uśpiona, a wiele gatunków ptaków występuje w swej najbarwniejszej formie, tj. upierzeniu godowym. Na rozlewiskach Warty można zobaczyć odpoczywające w dużych grupach kaczki –rożeńce, płaskonosy, świstuny, gągoły, cyranki, cyraneczki, tracze nurogęsi oraz ptaki siewkowe –łęczaki, bataliony, siewki złote.

blotniak_nad_rozlewiskami_warty
Błotniak stawowy nad rozlewiskami

Park jest miejscem toków i lęgów wielu gatunków ptaków. Nietrudno znaleźć tu gniazdo łabędzia niemego, krzyżówki, łyski czy zobaczyć pływające rodzinki perkozów dwuczubego, rdzawoszyjego, zausznika. Do lęgów przystępują tu również perkozki, krakwy, głowienki, cyranki, czernice. Nad rzekami i bajorkami zawisają w powietrzu rybitwy: rzeczne, czarne, białoskrzydłe, białowąse, niewielkie białoczelne oraz mewy śmieszki i pospolite. Dosyć liczne na wypasanych podmokłych łąkach są ptaki siewkowe – nietrudno usłyszeć charakterystyczny głos czajki, gwizd krwawodzioba, rycyka, kulika wielkiego. Wieczorami i nocą nad łąkami rozlega się specyficzne beczenie kszyka–bekasa, którego charakterystyczny głos tokowy wydawany jest sterówkami. Obok kszyka usłyszeć można głosy brzęczki, świerszczaka, strumieniówki i specyficzne „drapanie” derkacza -rzadkiego, prowadzącego skryty tryb życia ptaka z rodziny chruścieli. Park jest jedną z ważniejszych w Polsce ostoi tego ginącego gatunku. W pobliżu trzcinowisk i turzycowisk usłyszeć można inne gatunki chruścieli: zielonkę i przeraźliwie skrzeczącego wodnika. Do ptasiego chóru dołączają się płazy – „śmiejące się” żaby śmieszki, jeziorkowe i wodne, głośne ropuchy zielone i nieco cichsze paskówki oraz melancholijne kumaki nizinne. Obok, na polach uprawnych usłyszymy głosu przepiórki i kuropatwy. Nad Odrą zobaczyć można pary oharów – dużych, atrakcyjnie ubarwionych ptaków kaczkowatych. Na wschodnich krańcach Parku, w kompleksie jeziorek potorfowych obok kaczek, łabędzi i łysek gnieździ się bąk, którego dominujący głos niesie się nawet na kilka kilometrów. Tereny zalewowe i łąki to dogodne miejsce żerowania licznych ptaków drapieżnych: błotniaka stawowego i łąkowego, kani rudej i czarnej.

Także nadrzeczne lasy tętnią życiem. Już w marcu usłyszeć możemy przeganiające się dzięcioły duże, średnie i najmniejsze dzięciołki oraz melancholijnie wołającego dzięcioła czarnego. Wiosną, koncerty ptaków wróblowatych: śpiewaków, kosów, pierwiosnków, piecuszków, zięb, sikor, pokrzewek i całego mnóstwa innych zaczynają się o świcie, kiedy milkną koncertujące nocą słowiki. Park to doskonałe miejsce do porównania śpiewu dwóch gatunków gniazdujacych tu słowików – rdzawego i szarego. W dziuplach starych drzew nadodrzańskich łęgów moszczą gniazda gągoły i tracze nurogęsi. Puchate pisklęta tych wodnych ptaków, gdy tylko obeschną po wykluciu się z jaja, wyskakują z położonej wysoko nad ziemią dziupli wprost na ziemię lub do wody. Od kwietnia można usłyszeć dudki – piękne, kontrastowo ubarwione ptaki, które w chwili ekscytacji rozkładają na głowie czubek z piór. Penetrując Park po zmroku łatwo usłyszeć sowy. Z lasów dochodzi wołanie puszczyka i sowy uszatej, w pobliżu kościołów i stodół skrzeczy płomykówka. W dziuplastych wierzbach lub przydomowych, starych jabłoniach gniazduje pójdźka.

labedzie_na_rozlewiskach_warty
Łabędzie na rozlewiskach Warty

Jesienią na rozlewiskach pojawiają się tysiące gęsi, kaczek i żurawi. Na łąkach, w świetle zachodzącego słońca, lądują z krzykiem stada żurawi, a po nocnym odpoczynku wśród mgieł poranka znów wyruszają na żerowiska. Tak wielka koncentracja ptaków wodnych nie pozostaje bez wpływu na liczbę polujących na nie ptaków drapieżnych. Wśród tłoczących się na rozlewiskach gęsi, łysek i kaczek trudno nie zauważyć polujących bielików. Wybuchająca wśród ptaków co jakiś czas panika najczęściej wskazuje na ich obecność. Pojedyncze drzewa na przyprószonych śniegiem łąkach pełnią rolę czatowni dla przybyłych tu ze Skandynawii myszołowów włochatych. Otwarte tereny są też atrakcyjne dla pustułek, kuropatw, bażantów oraz licznych tu saren i zajęcy. Rzadko zamarzające płytkie rozlewiska przyciągają przylatujące z dalekiej północy łabędzie krzykliwe - piękne i potężne ptaki, których nie sposób przeoczyć choćby dlatego, że bezustannie odzywają się trąbiącymi głosami.

slady_zerowania_bobrow
Ślady żerowania bobrów

Zwierzęta Parku to oczywiście nie tylko ptaki. Występuje tu przeszło 30 gatunków ssaków. Wśród nich 11 gatunków to ssaki drapieżne. Żyją tu najmniejsze europejskie mięsożerne łasice oraz nieco większe gronostaje, zmieniające brązowo-białe futro letnie na zupełnie białe zimowe (z wyjątkiem końca ogona, który zawsze pozostaje czarny). Polującą głównie od zmierzchu do świtu kunę leśną, zwaną tumakiem można czasami obserwować także w dzień, wspinającą się po drzewach lub swobodnie wędrująca na ziemi. W pobliżu gospodarstw i domów spotkać możemy jej krewniaczkę – kunę domową (kamionkę). Wiosną po zimowym śnie opuszczają nory borsuki i jenoty. Jenot jest gatunkiem obcym dla fauny Polski, który przywędrował z Azji w latach pięćdziesiątych XX w i na dobre się tutaj zadomowił. Podobnie stało się z dwoma innymi sprowadzonymi do Polski gatunkami – norką amerykańską i szopem praczem. Typowa dla środowisk wodnych wydra prowadzi skryty tryb życia, toteż spotkania z osobnikami tego gatunku mają charakter przypadkowy.

Dogodne warunki życia znalazły na terenie Parku ssaki kopytne – dziki, sarny, rzadziej widywane jelenie oraz największy rodzimy gryzoń – bóbr. Znacznie częściej jednak niż samego bobra, zobaczyć można liczne ślady świadczące o jego obecności: zgryzy, tamy, stoliki pokarmowe oraz żeremia.

Warta, okolice Świerkocina
Warta, okolice Świerkocina

Odra, Warta, Postomia, Kanał Czerwony, starorzecza i inne kanały są przez cały rok atrakcyjnym łowiskiem dla wędkarzy. Najliczniejsze gatunki to leszcze, krąpie, płocie oraz szczupaki, karpie i sumy. Różnorodność siedliskowa wód w Parku sprzyja bezkręgowcom wodnym. Przypominająca skorpiona płoszczyca, larwy i dorosłe osobniki pływaka żółtobrzeżka i kałużnicy, pełzające po podłożu wypławki, ślimaki oraz małże, to więksi przedstawiciele tej grupy zwierząt. Do drobniejszych należy zaliczyć pływające grzbietem do dołu pluskolce i wioślaki, pchliczki wodne oraz wiele innych. Na kserotermicznych murawach, wśród stepowej roślinności, można spotkać jednego z najciekawiej ubarwionych szarańczaków – siwoszka błękitnego. Pasikonika tego trudno dostrzec wśród traw ze względu na maskujące ubarwienie, a jego urodę podziwiamy wówczas, gdy przeskakuje rozpościerając szerokie, jaskrawo-błękitne skrzydła.