Tereny ujścia Warty do Odry  to jeden z najciekawszych przyrodniczo obszarów w Polsce. Rozległe, równinne i często podmokłe łąki oraz pastwiska tworzą swoisty charakter tego miejsca. Sieć znajdujących się tutaj niewielkich rzek i kanałów melioracyjnych liczy ponad 300 km długości i jest pozostałością rozbudowanych niegdyś odnóg rzeki Warty. Poza podmokłymi równinami występują tu także suche wysoczyzny oraz obszary pokryte lasami.

W celu ochrony tego wyjątkowego miejsca na przestrzeni wielu lat powoływano różne formy ochrony przyrody, takie jak np.: obszar Natura 2000, park narodowy, park krajobrazowy, użytki ekologiczne, pomniki przyrody oraz rezerwaty przyrody – w tym rezerwat przyrody „Dolina Postomii” oraz rezerwat przyrody „Lemierzyce”.

Obszar, na którym znajdują się te sąsiadujące ze sobą rezerwaty, położony jest w gminie Słońsk, po zachodniej stronie wsi Lemierzyce. Cechuje je niezwykłe usytuowanie - znajdują się one przy południowej krawędzi równinnej, szerokiej na kilkanaście kilometrów pradoliny Warty oraz wzdłuż rzeki Postomii o silnie meandrującym, naturalnym biegu. Najniższe partie rezerwatów leżą na wysokości 13 m n.p.m., natomiast najwyższe 35 m n.p.m.. Pomiędzy nimi znajdują się zbocza o nachyleniu dochodzącym do 60^o, a to za sprawą kształtowania tego terenu podczas zlodowacenia.

Rezerwat przyrody „Lemierzyce” powstał w 1970 roku pod nazwą „Prapuszcza Lemierzyce”. Jest to niewielki rezerwat, bo o powierzchni 3,4 ha. Głównym celem ochrony jest zachowanie

zróżnicowanego gatunkowo lasu o charakterze grądu środkowoeuropejskiego. Wśród rosnących na terenie rezerwatu drzew dominującym gatunkiem jest buk zwyczajny w wieku do 200 lat (wiele z nich osiąga rozmiary pomnikowe), a domieszkę stanowi klon jawor oraz klon pospolity, grab zwyczajny, wiąz polny, lipa drobnolistna, dąb szypułkowy oraz modrzew europejski. Typowy dla grądu jest również bogaty podszyt reprezentowany przez gatunki: bez czarny, bez koralowy, leszczyna pospolita oraz jarzębina zwyczajna. Rośliny runa to: gajowiec żółty, przylaszczka pospolita, ziarnopłon wiosenny, konwalia majowa, sałatnik leśny, jastrzębiec.

            Po zachodniej stronie rezerwatu przyrody „Lemierzyce” znajduje się znacznie większy, bo aż prawie 69 hektarowy rezerwat przyrody „Dolina Postomii”. Powstał on w 2005 roku. W rezerwacie tym występują zbiorowiska szuwarowe graniczące z pasem łęgów olszowo-jesionowych, a strome krawędzie porośnięte są przez lasy wielogatunkowe, głównie grądowe i dąbrowy. Pośród licznych uskoków terenu można napotkać piękne uroczysko
z wypływającym źródełkiem. Flora rezerwatu jest również zachwycająca. Wiele gatunków roślin to gatunki rzadkie, np. czerniec gronkowy, paprotka zwyczajna, kokorycz wonna. Liczne drzewa osiągają rozmiary pomnikowe, zwłaszcza dęby, wiązy, topole i buki.  Na terenie rezerwatu znajduje się wiele zamierających drzew, których rola w ekosystemach jest nieoceniona – jest to miejsce życia rzadkich owadów oraz grzybów. Stwierdzono 32 gatunki chrząszczy z rodziny kózkowatych w tym pachnicę dębową i kozioroga dębosza. Rezerwat jest także ostoją dla około 50 gatunków ptaków, m.in.: pięciu gatunków dzięciołów, w tym dzięcioła średniego, kani rudej, bielika, dlatego nie zapomnijmy o lornetce i aparacie fotograficznym!

Piękno tych rezerwatów możemy podziwiać podczas wycieczki rowerowej, pieszej bądź spływu kajakowego. Przejazd rowerem jest możliwy drogą szutrową znajdującą się na wale przeciwpowodziowym między Słońskiem, a Lemierzycami, z którego rozciąga się wspaniały widok na te chronione tereny. Miłośnicy kajakarstwa mogą przepłynąć wzdłuż rezerwatów rzeką Postomią (bez konieczności przenoszenia kajaków), a pieszą wędrówkę można odbyć ścieżką edukacyjną „Szlak dzięcioła”. Na jej trasie znajdują się tablice informujące o miejscowych atrakcjach przyrodniczych. W 2019 roku trasa została odnowiona i wzbogacona o parking samochodowy, plac zabaw oraz wiatę przy Leśnictwie Lemierzyce oraz wieżę obserwacyjną i przystanek kajakowy.

Nieopodal rezerwatu „Dolina Postomii” i drogi krajowej nr 22 znajduje się blok skalny zwany „Kamieniem Moritza”. Został on przyniesiony w to miejsce przez lądolód plejstoceński tysiące lat temu. Jest pomnikiem przyrody ze względu na swoje imponujące rozmiary – ma w obwodzie ponad 11 metrów. Legenda głosi, że na głazie odbiła się podkowa konia zakonnika joannickiego, a kto dotknie jej śladu będzie mieć w życiu szczęście. Po zakończeniu II wojny światowej ludność przybyła na te tereny wykuła na kamieniu napis "Myśmy tu nie przyszli, myśmy tu wrócili Lemierzyce 1945r".

Coraz częściej rezerwaty przyrody udostępniane są turystom poprzez wytyczanie ścieżek przyrodniczych. Korzystajmy z nich mądrze, zgodnie z obowiązującymi na ich terenie zasadami, aby mogły cieszyć jak najwięcej osób spragnionych kontaktu z dziką przyrodą. Gorąco zachęcamy do spacerów z lornetką i aparatem, podziwiania piękna ojczystej przyrody, nie tylko rezerwatów, ale i wszystkich parków krajobrazowych województwa lubuskiego.

Przygotowała:

Natalia Borkowska-Wójcik

St. Specjalista w Barlinecko-Gorzowskim Parku Krajobrazowym
i Parku Krajobrazowym „Ujście Warty”

 

Źródła informacji: A. Jermaczek, M. Maciantowicz „Rezerwaty przyrody w województwie lubuskim”; D. Iwaszko, T. Kozłowski, W. Piworun „Rezerwaty przyrody w województwie lubuskim”