Żółte, czerwone, niebieskie, zielone … właściwie znajdziemy tu wszystkie kolory tęczy, przy czym ich ubarwienie nie jest jednolite, ale tworzy wzory i rysunki zbudowane z kilku barw czy odcieni. Do tego dochodzą imponujące jak na owady rozmiary - ważki, bo o nich jest mowa, osiągają 8,5 cm długości i ponad 10 cm rozpiętości skrzydeł. Do tego zwinny i precyzyjny lot powietrznego drapieżcy. Nie raz moja kondycja została wystawiona na ciężką próbę i mimo wysiłków nie udawało mi się schwytać upatrzonej ważki, chociaż teoretyczną przewagę dawało mi zastosowanie siatki entomologicznej.

Ważki posiadają dwa wcielenia i w obu są bezwzględnymi i skutecznymi drapieżnikami. Ich rozwój związany jest ściśle ze środowiskiem wodnym. Larwy żyjące pod wodą polują na liczne bezkręgowce, ale czasem padają ich ofiarami drobne kręgowce takie jak kijanki czy małe rybki. Gdy osiągną odpowiednie rozmiary wychodzą z wody np. po łodydze trzciny i tu następuje przeobrażenie. Z pękniętego oskórka wychodzi zupełnie inna postać, doskonale przystosowany powietrzny łowca z dużymi oczami zajmującymi większą część głowy – dzięki nim precyzyjnie namierza ofiary, których tor lotu potrafi przewidzieć i dwoma parami przeźroczystych skrzydeł, dzięki którym może zawisać w powietrzu niczym mały helikopter. Duże ważki podobnie jak ptaki zajmują terytoria, które zaciekle bronią przed przedstawicielami swojego gatunku. To nie jedyne podobieństwa do ptaków – niektóre tzw. południowe gatunki odbywają migracje i w gorące długie lata zasiedlają tereny położone dalej na północ, gdzie zakładają efemeryczne (okresowe) populacje. Jeśli lato okaże się długie, ważki te mają szanse zakończyć tu cykl rozwojowy, jeśli ochłodzenia przyjdą wcześniej, populacja zanika i być może po kilku latach w sprzyjających warunkach pojawia się nowa fala migrantów z południa. Takie gatunki zanotowano w ostatnich latach podczas badań fauny ważek w dwóch parkach krajobrazowych leżących w sercu województwa lubuskiego, tj. Łagowsko-Sulęcińskim i Gryżyńskim Parku Krajobrazowym, są to żagnica południowa i szafranka czerwona, a niedaleko granic drugiego z wymienionych parków zlokalizowano jeszcze stanowisko lecichy małej.

Podczas kilkuletnich badań stwierdzono łącznie w obu parkach aż 49 gatunków ważek, a występowanie kolejnych 6 można doszukać się w literaturze. To bardzo dobry wynik, bo na terenie całego województwa występuje 64 gatunki ważek, a w Polsce zanotowano ich 73. Nie zabrakło tu dwóch wg mnie najbardziej lubuskich ważek tj. oczobarwnicy jeziornej, stwierdzonej na jeziorach Jelito i Kałek w Gryżyńskim Parku Krajobrazowym. Jest to ważka odkryta na terytorium Polski dopiero w latach 90. dwudziestego wieku, a w lubuskim znajduje się aż 80% areału występowania tego gatunku w naszym kraju. Drugim gatunkiem jest potężny (jak na ważkę) czarny w żółte obrączki szklarnik leśny – związany z wartko płynącymi, śródleśnymi, czystymi strumieniami, jakich nie brakuje na terenie naszego województwa i w związku z tym aż ¼ krajowego zasięgu gatunku mieści się u nas. Ważkę tę wykazali badacze niemieccy z terenu obecnego Łagowsko-Sulęcińskiego Parku Krajobrazowego w latach 30. dwudziestego wieku. Po kilkudziesięciu latach udało się nam potwierdzić jej obecność, co świadczy o tym, że warunki siedliskowe nie uległy znacznemu pogorszeniu. Co więcej wykazaliśmy jego obecność także w drugim z badanych przez nas parków. Szklarnik leśny jest ważką opisaną w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt zagrożonych wyginięciem i jest objęty ścisłą ochroną, podobnie jak kolejne cztery gatunki znalezione w obu parkach tj. związane z dolinami rzecznymi gadziogłówka żółtonoga i trzepla zielona, z torfowiskami zalotka większa, czy z eutroficznymi zbiornikami wodnymi - zalotka spłaszczona. Dwa z powyższych (trzepla zielona, zalotka większa) chociaż nie są owadami specjalnie rzadkimi objęte są ochroną w całej Unii Europejskiej i tworzone są dla nich obszary Natura 2000.

Ważki ze względu na to, że: nie stanowią zbyt dużej grupy (tylko kilkadziesiąt gatunków), są duże i kolorowe (a więc bardzo fotogeniczne), są oznaczalne z fotografii (nie trzeba łapać i umieszczać w gablotach), są doskonałą grupą zwierząt dla każdego kto posiada chociażby minimalne zainteresowania przyrodnicze, a chciałby je pogłębić. Ponadto ważki chętnie zasiedlają modne ostatnio przydomowe oczka wodne, więc nawet tutaj można rozpocząć przygodę z ważkami. Oczywiście wszystkie potrzebne informacje w dzisiejszych czasach znajdziemy w internecie, polecam portal wazki.pl, który pomoże w identyfikacji gatunków. Obserwacje i fotografowanie ważek poza tym, że mogą stać się ciekawą formą spędzania wolnego czasu, to dodatkowo mogą przyczynić się do zwiększenia wiedzy o występowaniu ważek w naszym regionie. Okazuje się, że pod kątem rozpoznania rozmieszczenia ważek, aż 70% województwa lubuskiego stanowi białą plamę, co daje nam gwarancję dodatkowych emocji związanych z odkrywaniem tej fascynującej grupy zwierząt, których angielska nazwa wymownie nawiązuje do mitycznych smoków.

 

 

Główny Specjalista Pszczewskiego Parku Krajobrazowego

Ryszard Orzechowski