Przyroda, jako całość, składa się z ogromnej liczby wzajemnie powiązanych elementów, stanowiących swoisty system, który ukształtował się w czasie trwającego miliony lat życia na Ziemi.

Można powiedzieć, że przyroda to zespół różnorodnych ekosystemów, wzajemnie ze sobą powiązanych różnymi relacjami. Ekosystem natomiast jest dynamicznym układem, składającym się z organizmów żywych (czyli biocenozy) oraz środowiskiem nieożywionym, zajmowanym przez te organizmy (nazywanym biotopem). Biocenoza wraz z biotopem powiązane są wzajemnymi relacjami troficznymi, które powodują przepływ energii oraz obieg materii. Każda składowa danego ekosystemu ma swoją określoną rolę i znaczenie.

Ekosystemy mogą także wraz z upływem czasu oraz działalności składowych tego ekosystemu, zmieniać swoją specyfikę. I tutaj chciałbym przytoczyć ciekawe zjawisko przeistaczania się ekosystemu łąkowego w ekosystem ziemno-wodny, które Pracownicy Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego obserwują w pobliżu Leśnej Stacji Dydaktycznej w Lipach, w wyniku działalności tylko jednego „ogniwa” ekosystemu.

Wszystko zaczęło się ponad rok temu, kiedy na pobliskiej łące zaczęło przybywać wody. Zjawisko to wcześniej nie miało miejsca, ponieważ teren łąki połączony jest kanałem melioracyjnym z terenem pobliskiego jeziora, więc woda gruntowa dotychczas swobodnie odpływała. Wody jednak przybywało coraz więcej, co zainteresowało pracowników Parku. Okazało się, że sprawcą zjawiska jest bóbr, który niespodziewanie pojawił się na tym terenie, i jego specyficzna działalność. Zwierzę to, wykorzystując swoje zdolności, zablokowało odpływ z kanału melioracyjnego do jeziora Lubie, co spowodowało intensywne zalewanie terenu łąki o powierzchni ok 1 ha wodami gruntowymi i spływającymi z okolicznych lasów. Aby zapobiec dalszemu zalewaniu łąki i podmywaniu przyległych terenów gospodarczych, zostały przeprowadzone prace mające na celu udrożnienie fragmentu rury odpływowej na kanale melioracyjnym. Wody było jednak już na tyle dużo, że podaż wody gruntowej przekraczała możliwości odpływowe rury melioracyjnej, w wyniku czego poziom lustra wody prawie nie zmieniał się. Do tego w krótkim czasie bóbr ponownie zatamował odpływ, który w wyniku prac melioracyjnych ponownie został przywrócony. Woda więc cały czas odpływa, jednak ze zbyt małą intensywnością. W efekcie działalności bobra nastąpiła zamiana suchego ekosystemu łąkowego w przepływowy zbiornik zaporowy, czyli ekosystem ziemno-wodny. Proces tworzenia się nowego ekosystemu jest czasochłonny, mimo to jednak stwierdzono występowanie w tym miejscu nowych organizmów, charakterystycznych dla zbiorników wodnych. Najszybciej pojawiają się w takich przypadkach owady wodne oraz płazy.

W połowie kwietnia zauważono ok 400 osobników gatunku żaby moczarowej (Rana arvalis), których donośne odgłosy godowe słychać było z dosyć dużej odległości. Osobniki tego gatunku pojawiały się ok godziny 11, leniwie wygrzewając się w południowym słońcu. Swoją aktywność zaczynają już w marcu, właśnie szukając zbiorników wodnych, gdzie odbywają gody i składają jaja. Żaba moczarowa występuje na łąkach, w lasach, polanach śródleśnych. Gatunek ten żywi się głównie ślimakami, dżdżownicami, pająkami, owadami oraz ich larwami, a także innymi drobnymi zwierzętami, tak więc nowo powstały zbiornik zaporowy, położony w sąsiedztwie lasu, stwarza doskonałe warunki bytowania dla żaby moczarowej.

Widzimy zatem, jak wielkie znaczenie i zmiany w przyrodzie może spowodować działanie jednego, z pozoru mało istotnego ogniwa ekosystemu, jakim w tym wypadku jest bóbr. Efekty jego działalności z perspektywy użytkownika łąki przyniosły szkody, natomiast jeżeli popatrzymy okiem przyrodnika, to niewątpliwie bóbr przyczynił się do urozmaicenie siedlisk przyrodniczych w Puszczy Barlineckiej, co stwarza dla pracowników Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego okazję do obserwacji nowych populacji i intensywności zmian w środowisku naturalnym.

Specjalista w BGPK i PK”UW”

Paweł Jankowski