Można powiedzieć, że przyroda to zespół różnorodnych ekosystemów, wzajemnie ze sobą powiązanych różnymi relacjami. Ekosystem natomiast jest dynamicznym układem, składającym się z organizmów żywych (czyli biocenozy) oraz środowiskiem nieożywionym, zajmowanym przez te organizmy (nazywanym biotopem). Biocenoza wraz z biotopem powiązane są wzajemnymi relacjami troficznymi, które powodują przepływ energii oraz obieg materii. Każda składowa danego ekosystemu ma swoją określoną rolę i znaczenie.
Ekosystemy mogą także wraz z upływem czasu oraz działalności składowych tego ekosystemu, zmieniać swoją specyfikę. I tutaj chciałbym przytoczyć ciekawe zjawisko przeistaczania się ekosystemu łąkowego w ekosystem ziemno-wodny, które Pracownicy Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego obserwują w pobliżu Leśnej Stacji Dydaktycznej w Lipach, w wyniku działalności tylko jednego „ogniwa” ekosystemu.
Wszystko zaczęło się ponad rok temu, kiedy na pobliskiej łące zaczęło przybywać wody. Zjawisko to wcześniej nie miało miejsca, ponieważ teren łąki połączony jest kanałem melioracyjnym z terenem pobliskiego jeziora, więc woda gruntowa dotychczas swobodnie odpływała. Wody jednak przybywało coraz więcej, co zainteresowało pracowników Parku. Okazało się, że sprawcą zjawiska jest bóbr, który niespodziewanie pojawił się na tym terenie, i jego specyficzna działalność. Zwierzę to, wykorzystując swoje zdolności, zablokowało odpływ z kanału melioracyjnego do jeziora Lubie, co spowodowało intensywne zalewanie terenu łąki o powierzchni ok 1 ha wodami gruntowymi i spływającymi z okolicznych lasów. Aby zapobiec dalszemu zalewaniu łąki i podmywaniu przyległych terenów gospodarczych, zostały przeprowadzone prace mające na celu udrożnienie fragmentu rury odpływowej na kanale melioracyjnym. Wody było jednak już na tyle dużo, że podaż wody gruntowej przekraczała możliwości odpływowe rury melioracyjnej, w wyniku czego poziom lustra wody prawie nie zmieniał się. Do tego w krótkim czasie bóbr ponownie zatamował odpływ, który w wyniku prac melioracyjnych ponownie został przywrócony. Woda więc cały czas odpływa, jednak ze zbyt małą intensywnością. W efekcie działalności bobra nastąpiła zamiana suchego ekosystemu łąkowego w przepływowy zbiornik zaporowy, czyli ekosystem ziemno-wodny. Proces tworzenia się nowego ekosystemu jest czasochłonny, mimo to jednak stwierdzono występowanie w tym miejscu nowych organizmów, charakterystycznych dla zbiorników wodnych. Najszybciej pojawiają się w takich przypadkach owady wodne oraz płazy.
Widzimy zatem, jak wielkie znaczenie i zmiany w przyrodzie może spowodować działanie jednego, z pozoru mało istotnego ogniwa ekosystemu, jakim w tym wypadku jest bóbr. Efekty jego działalności z perspektywy użytkownika łąki przyniosły szkody, natomiast jeżeli popatrzymy okiem przyrodnika, to niewątpliwie bóbr przyczynił się do urozmaicenie siedlisk przyrodniczych w Puszczy Barlineckiej, co stwarza dla pracowników Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego okazję do obserwacji nowych populacji i intensywności zmian w środowisku naturalnym.
Specjalista w BGPK i PK”UW”
Paweł Jankowski