Wszystko zaczęło się tysiące lat temu…

Zlodowacenie to okres pokrycia danego obszaru przez lądolód. Na obszarze obecnej Polski miały miejsce cztery zlodowacenia w ciągu ostatnich 950.000 lat:  podlaskie (najstarsze), południowopolskie, środkowopolskie oraz północnopolskie (najmłodsze).
Pomiędzy zlodowaceniami występowały okresy cieplejsze zwane interglacjałami (czyli okresami międzylodowcowymi), w czasie których lądolód wycofywał się na północ. Przyjmuje się, że obecnie żyjemy w dobie interglacjału, czyli za tysiące lat może nastąpić kolejne zlodowacenie!
W okresach zlodowaceń na obszarze dzisiejszego Półwyspu Skandynawskiego zimą padało więcej śniegu, niż mogło stopnieć wiosną i latem. Spowodowało to wzrost grubości warstwy śniegu. Z biegiem czasu olbrzymia jego warstwa przemieniona w lód (o grubości nawet 300m) zaczęła się „rozpełzać”. W taki sposób na przestrzeni tysięcy lat cyklicznie lodowiec z północy spełzał na obszar dzisiejszej Polski i wycofywał się.

Teren Parku Krajobrazowego „Łuk Mużakowa” położony jest na polsko-niemieckim pograniczu. Wśród innych spiętrzonych moren czołowych, wyróżnia się podkowiastym kształtem. Wschodnie ramię łuku położone jest w województwie lubuskim, a zachodnie ramię znajduje się po stronie niemieckiej. Morenę, która w rejonie Łęknicy i Bad Muskau tworzy malowniczy łuk, na dwie połowy dzieli rzeka Nysa Łużycka. Łuk Mużakowa, z geologicznego punktu widzenia, jest spiętrzoną moreną czołową zlodowacenia południowopolskiego, gdzie zaburzeniu uległy różnowiekowe osady geologiczne.

Około 450.000 lat temu podczas zlodowacenia południowopolskiego na tym rejonie znajdowała się granica zasięgu lądolodu. Lądolód znajdujący się tutaj miał kształt języka o długości ok 22 km i szerokości ok 20km oraz ok. 400 – 500 m wysokości. Przesuwając się popychał oraz  przytransportował z terenów północnych piaski i inne skały. Po stopieniu przed swoim czołem pozostawił on morenę oraz liczne głazy narzutowe. Jednak z większą siłą niż spychanie skał w jego części czołowej oddziaływał on na grunt swoim ciężarem. Lodowiec zaburzył pod sobą grunt aż do głębokości 300 metrów! Ta olbrzymia masa lodu naciskała na podłoże, zbudowane głównie z miękkich skał: piasków, mułków, iłów i węgli brunatnych i spowodowała wyciśnięcie ich na powierzchnię Ziemi.
Warstwy skał połamały się tworząc wielkie łuski, które jednocześnie podniesione były do przodu i w górę przed czołem lodowca w kształcie wału o wysokości 100 – 180 m. Z tego powodu Łuk Mużakowa jest spiętrzoną moreną czołową.
Przez oddziaływanie kolejnego lądolodu podczas zlodowacenia środkowopolskiego pierwotna wysokość moreny spiętrzonej została znacznie zmniejszona.
Działalność lądolodu miała również wpływ na powstanie pradoliny. Szeroka pradolina odprowadzała ogromne ilości wód z topniejącego lądolodu, spływające wzdłuż jego czoła ku zachodowi.

Obok naturalnych form rzeźby terenu na obszarze Łuku Mużakowa występują także zróżnicowane formy antropogeniczne (powstałe w wyniku działalności człowieka), których pochodzenie związane jest z dawnym górnictwem kopalin. Liczne obniżenia terenu w większości wypełnione są wodą. We wschodniej części łuku występuje około 110 zbiorników pokopalnianych, tworząc największe w Polsce tzw. pojezierze antropogeniczne. Są to wypełnione wodą niecki powstałe z osiadania terenu nad wyrobiskami kopalnianymi oraz miejsca, gdzie prowadzono wydobycie płytko położonych, wydźwigniętych przez lądolód pokładów węgla brunatnego oraz iłów ałunowych. Zbiorniki wodne często mają bajeczne kolory ze względu na występujące w nich związki chemiczne.

Gorąco zapraszamy do Parku Krajobrazowego „Łuk Mużakowa” oraz do wszystkich parków krajobrazowych województwa lubuskiego, gdzie doskonale widoczne są ślady działalności lądolodu, który tu był tysiące lat temu.  Znając tak niezwykłe pochodzenie otaczającego nas krajobrazu oraz wnikliwej obserwacji ukształtowania terenu można rozpoznać znaki jego obecności wszędzie, gdzie się przebywa!

 

Natalia Borkowska-Wójcik
St. Specjalista w Gorzowskim Parku Krajobrazowym
i Parku Krajobrazowym ”Ujście Warty”