Wszystko zaczęło się tysiące lat temu…

Zlodowacenie to okres pokrycia danego obszaru przez lądolód. Na obszarze obecnej Polski miały miejsce cztery zlodowacenia w ciągu ostatnich 950.000 lat: podlaskie (najstarsze), południowopolskie, środkowopolskie oraz północnopolskie (najmłodsze).
Pomiędzy zlodowaceniami występowały okresy cieplejsze zwane interglacjałami (czyli okresami międzylodowcowymi), w czasie których lądolód wycofywał się na północ. Przyjmuje się, że obecnie żyjemy w dobie interglacjału, czyli za tysiące lat może nastąpić kolejne zlodowacenie!
W okresach zlodowaceń na obszarze dzisiejszego Półwyspu Skandynawskiego zimą padało więcej śniegu, niż mogło stopnieć wiosną i latem. Spowodowało to wzrost grubości warstwy śniegu. Z biegiem czasu olbrzymia jego warstwa przemieniona w lód (o grubości nawet 300m) zaczęła się „rozpełzać”. W taki sposób na przestrzeni tysięcy lat cyklicznie lodowiec z północy spełzał na obszar dzisiejszej Polski i wycofywał się.

Teren Parku Krajobrazowego „Ujście Warty” położony jest na polsko-niemieckim pograniczu. Niezwykle charakterystycznymi elementami tego krajobrazu jest ogromna równina sąsiadująca od północy i od południa z wysoczyznami. Rzeźba tego terenu została ukształtowana przez zróżnicowane procesy trwające podczas zlodowacenia północnopolskiego, zwłaszcza podczas okresu postoju lądolodu.
Obszar położony na północy parku to wysoczyzna o charakterze morenowym zbudowana z piasków, żwirów i glin zwałowych osiągająca wysokość nawet 71 m n.p.m. Występują tu liczne rynny polodowcowe miejscami wypełnione wodami jezior, kemy (pagórki o spłaszczonych wierzchołkach) oraz spadająca ku dolinie Warty stroma 40 metrowa krawędź wysoczyzny. Strefa ta jest dobrze widoczna wzdłuż drogi z Kostrzyna do Witnicy. Najbardziej widocznymi punktami w bezpośrednim sąsiedztwie strefy krawędziowej wysoczyzny są dwa pagórki kemowe.
Skąd wzięło się tak strome zbocze i ogromna płaska powierzchnia przed nim?
Wysoka krawędź powstała w wyniku niszczącej, erozyjnej działalności wód rzecznych. 15 000 lat temu, podczas topnienia lądolodu, który znajdował się na północ od dzisiejszego obszaru Parku, rzeźbę doliny kształtowały wypływające z niego wody. Wzdłuż czoła lądolodu płynęły ogromne rzeki, szerokie na kilkanaście kilometrów odprowadzające wody na zachód. Ogromną równinę, którą zostawiły po sobie te rzeki nazywamy pradoliną.

Teren Parku Krajobrazowego „Ujście Warty” obejmuje jedną z największych pradolin na terenie Polski rozciągającą się równoleżnikowo od okolic Płocka do miejscowości Eberswalde w Niemczech. Jej długość to około 450 km.
Warta oraz Odra płynęły około 10 m poniżej współczesnego poziomu, wypłukując złożone wcześniej osady piaszczyste. Zimny i suchy klimat powodował osuszanie dna doliny, które było podatne na oddziaływanie wiatru, piasek był wywiewany przez wiatr i tworzyły się wydmy śródlądowe. Wspaniałym przykładem takiej wydmy śródlądowej jest ta znajdująca się przy drodze z Kostrzyna nad Odrą do Słońska (naprzeciwko wieży widokowej). Ta śródlądowa wydma zbudowana jest z piasków porośniętych typową roślinnością wydmową, przystosowaną do suchego środowiska.

Lądolód posiadał również niezwykłą moc akumulacyjną, aby wyobrazić sobie jego siłę wystarczy pojechać do miejscowości Lemierzyce. Znajduje się tam olbrzymi głaz narzutowy przytransportowany w bryle lodu z terenu Skandynawii. Jest to okaz granitu różowego, który ma ponad 11 m obwodu i 1,3m wysokości!
Gorąco zapraszamy do Parku Krajobrazowego „Ujście Warty” oraz do wszystkich parków krajobrazowych województwa lubuskiego, gdzie doskonale widoczne są ślady działalności lądolodu, który tu był tysiące lat temu. Znając tak niezwykłe pochodzenie otaczającego nas krajobrazu oraz wnikliwej obserwacji ukształtowania terenu można rozpoznać znaki jego obecności wszędzie, gdzie się przebywa!

 

Natalia Borkowska-Wójcik
St. Specjalista w Barlinecko-Gorzowskim Parku Krajobrazowym
i Parku Krajobrazowym ”Ujście Warty”