Foto 23
Fot. 1 Uszatka (Zbigniew Miszon)
Sowy to ptaki niezwykłe, tajemnicze i ciekawe. Prowadzą skryty, głównie zmierzchowy i nocny tryb życia. Jedynie nieliczne przystosowały się do aktywności w ciągu dnia. Sowy mają pewne charakterystyczne cechy, dzięki którym dość łatwo jest je rozpoznać. Pierwszą wyróżniająca się cechą sów, jest ich wielka w porównaniu z innymi ptakami głowa, na której znajdują się duże oczy. Otoczone są one koliście uformowanymi piórami twarzy tzw. szlarą. Dzioby sów są krótkie i zakrzywione. Skrzydła są duże i zaokrąglone, krótsze u sów polujących w lesie a dłuższe u polujących na otwartym terenie. Ptaki te potrafią bezszelestnie latać, i bez większego wysiłku szybować. Posiadają doskonały wzrok i słuch, a także wyjątkową zdolność – potrafią obracać swoją głowę prawie o 270 stopni. Powyższe cechy sprawiają, że sowy są bardzo groźnymi, cichymi
i skutecznymi nocnymi łowcami.

Zdecydowana większość sów to gatunki o aktywności nocnej do których zaliczamy: puchacza, puszczyka,puszczyka mszarnego, puszczyka uralskiego, uszatkę i włochatkę. Jedynie sóweczka i uszatka błotna przejawiają aktywność dzienną. Sowy zamieszkują bardzo różnorodne środowiska. Głównie jest to las, ale także gospodarstwa domowe, kościoły, parki, aleje drzew, sady
a czasem cmentarze. Sowy nie budują własnych gniazd, korzystają ze starych gniazd innych ptaków, głównie szponiastych i krukowatych. Bardzo ważnym czynnikiem warunkującym liczebność sów jest obecność starych drzew z dużymi dziuplami, zwłaszcza wykutymi przez dzięcioły. Niektóre sowy składają jaja bezpośrednio na ziemi pod osłoną gęstych gałęzi, korzeni, w niewielkich dołkach bezpośrednio przy pniu drzewa lub w trawach.

DSC 9899
Fot 2. Uszatka (archiwum ZPKWL)

Wędrując lasami parków krajobrazowych województwa lubuskiego możemy natrafić na kilka gatunków sów, są to: puchacz, puszczyk zwyczajny, włochatka i sóweczka. Na terenach otwartych, w krajobrazie rolniczym spotkamy pójdźkę, płomykówkę i uszatkę. Sowę którą możemy usłyszeć w kwietniową noc jest uszatka (Asiootus). Jej wysoka aktywność głosowa rozpoczyna się od połowy lutego i trwa do połowy czerwca.

Uszatka jest sową o średniej wielkości z „uszami”. Długość ciała wynosi 33 - 39 cm, waga 250 – 300 g. rozpiętość skrzydeł 86-100 cm. Uszatka zwana jest miniaturką puchacza. Jest rozpowszechnionym, lecz nielicznym ptakiem lęgowym w całym kraju. Najchętniej zasiedla tereny, na których występują śródpolne zadrzewienia oraz skraje większych drzewostanów, w pobliżu żyznych łąk i różnego rodzaju terenów otwartych. Przy odrobinie szczęścia, uszatkę można zaobserwować w miejskich parkach i alejach. Jesienią ptak opuszcza swoje stanowiska lęgowe i przenosi się na rozległe tereny otwarte, tworząc większe grupy, od kilku do kilkudziesięciu osobników.

Uszatka przejawia aktywność nocną, jednak na polowania może wylatywać już o zmroku. Podczas dnia ptak najczęściej przesiaduje blisko pnia drzew. W sytuacji zagrożenia uszatka prostuje swoje ciało, co powoduje, że pióra ściśle do niego przylegają. Uszatka żywi się głównie myszami i nornikami, na które poluje o zmroku, nocą i świtem.

Sezon rozrodczy uszatki trwa od końca marca do końca czerwca. W tym czasie odbywa jeden lęg. W tak zwane „lata mysie”, kiedy występuje bardzo dużo gryzoni, uszatki przystępują dwa razy do lęgu. Nie buduje gniazda, najczęściej korzysta ze starych gniazd innych gatunków, przeważnie krukowatych (wrona, sroka). Gnieździ się także w sztucznych konstrukcjach np. wiklinowych koszach. Samica składa 4-6 jaj i wysiaduje je wyłącznie sama. Po około 30 dniach wyklują się z nich pisklęta, które zostają w gnieździe przez kolejne 35 dni. Rodzice opiekują się młodymi także poza gniazdem, nawet przez 2 miesiące. Ciekawostką jest, że młode uszatki w chwili bezpośredniego zagrożenia stroszą pióra oraz charakterystycznie rozkładają skrzydła, co powoduje, że wizualnie stają się większe. W ten sposób starają się odstraszyć napastnika.

Uszatka objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. W ciągu ostatnich lat liczebność osobników w Polsce ulega dużym wahaniom. Głównym zagrożeniem dla uszatki jest chemizacja rolnictwa, zatrucia pokarmowe, kolizje z pojazdami i liniami energetycznymi, a także drapieżnictwo kuny, jastrzębia i lokalnie puchacza. Dla ochrony tego gatunku zaleca się utrzymywanie i zakładanie zadrzewień śródpolnych, stosowanie odpowiednich nawozów ochrony roślin – selektywnych i biodegradowalnych. Lokalnie zakładanie koszy lęgowych w zadrzewieniach śródpolnych, które są pozbawione gniazd wron czy srok.

Zapraszam serdecznie do zwiedzania terenów Lubuskich Parków Krajobrazowych, może i Wam uda się usłyszeć lub zobaczyć tego ciekawego ptaka.

 

Dawid Karzólewski

Główny Specjalista

w Łagowsko-Sulęcińskim Parku Krajobrazowym