„W powietrzu roziskrzonym 

siedzą na drzewie wrony,
trzyma je gałąź gruba;

śnieg właśnie zaczął padać,
wronom się nie chce latać,
śnieżek wrony zasnuwa.”

                Konstanty Ildefons Gałczyński

Zima zagościła już na dobre. W lesie cisza… Umilkł ptasi śpiew, chrobot skaczących wiewiórek, a nawet odgłosy byków na rykowisku. Liście także już nie szeleszczą na drzewach. Dawno kolorami opadły na dół, teraz przykryte warstwą białego śniegu. Na polach hula wiatr i tylko słychać jego gwiżdżącą muzykę. Zwierzęta szukające pożywienia przemieszczają się bezszelestnie, by nikt nie zauważył ich na ośnieżonych połaciach. W oddali można dostrzec żerującą sarnę, a wprawne oko uchwyci sterczące słuchy chowającego się w kotlince zająca.
Pomimo zimowej aury i niskich temperatur nie wszyscy tak skrzętnie szukają schronienia. Krukowate… to liczna rodzina, którą można bez problemu dostrzec na białym śniegu. Możliwe to jest dzięki ich ubarwieniu, w którym przeważa kolor czarny. Jest też inny powód, który pozwala nam na obserwację dużej ilości osobników. Krukowate są bardzo odporne na skrajne warunki, nawet na duże mrozy. Są bardzo liczne i pospolite na terenie całego kraju, choć nie zawsze tak było. Na świecie występuje ok 120 gatunków, w Polsce zaledwie siedem. Żyją dość blisko człowieka i wydawałoby się, że znamy je dobrze, tymczasem rozróżnienie poszczególnych gatunków sprawia nam kłopoty, a cztery z nich notorycznie mylimy. Zatem czas przedstawić sylwetki tych ptaków trochę bliżej.
Średnie lub duże, nie zawsze czarne, lecz na pewno z mocnym dziobem i niemałą inteligencją. Należą do największych przedstawicieli rzędu wróblowych, a najbardziej okazały i najbardziej czarny to kruk (Corvus corax). Owiany

tajemnicą, jego wizerunek wykorzystywany w literaturze i kinie. Trochę mniej opatrzony, gdyż jeszcze całkiem niedawno zamieszkiwał głównie spokojne i rozległe lasy. Teraz spotykamy je na polach nawet bez zadrzewień. Spowodowane jest to łatwością dostępu pożywienia, gdyż kruk jest wszystkożerny i nie pogardzi padliną, ani resztkami na wysypisku. Gniazda buduje na wysokich drzewach iglastych, czasami na krzewach, w górach na półkach skalnych. Co raz częściej zdarza się gniazdo kruka znalezione na słupach energetycznych. Kruki dobierają się w pary na całe życie, wspólnie broniąc swojego terytorium. W stada zbierają się tylko na czas zimy, aby łatwiej im było ją przetrwać. Nie trudno odróżnić go od innych krukowatych. Jest cały lśniąco czarny, czasem mieniący się kolorem zielonym i niebieskim. Czarny ma nawet dziób, w przeciwieństwie do swojego mniejszego kuzyna gawrona. Długość jego ciała to dochodzi do ok 70 cm, a rozpiętością skrzydeł może konkurować nawet z myszołowem. Kruki ciągle poddawane są przez badaczy przeróżnym testom dowodzącym ich inteligencji, a one ciągle zaskakują pozytywnie je przechodząc.
Wspomniany gawron (Corvus frugilegus), czarny z jasną nasadą dzioba, sporo mniejszy od kruka, bo już tylko 50 cm długości ciała i bardziej towarzyski. Spotkamy go stadnie nawet w centrum miasta również z innymi gatunkami, głównie z kawką, a czasami z wroną. Wspólnie przemierzają łąki, pastwiska, czy miejskie skwery poszukując smakowitych kąsków. Nazywamy gawrony zbieraczami - kolekcjonerami, zbierają wszystko swoim dużym, stożkowatym dziobem od pędraków, larw, po małe gryzonie. Zakładają kolonię tam, gdzie znajdą pożywienie i wysokie drzewa, aby zbudować gniazda. Wbrew powszechnej opinii, nie szkodzą, a wręcz przeciwnie, pomagają zwalczać szkodniki wielu upraw. Zmieńmy więc wizerunek gawronów ze skrzeczących kolonii na całkiem inteligentne i pomocne ptaki. Zwłaszcza, że mają też sporo wspólnego z człowiekiem np. przy wyborze partnera. Podobno samice preferują samców starszych i dojrzalszych, lepiej przygotowanych do życia i wychowywania potomstwa. Jak rozpoznać który samiec jest starszy? Dorosłe i dojrzałe ptaki mają szare i wytarte pióra wokół nasady dzioba.

Ściśle związane i z gawronami, ale i z ludźmi są kawki (Corvus monedula). Już zupełnie inne od poprzedników. Dużo mniejsze, długość ciała waha się od 30 do 35 cm, z daleka można zauważyć szary kark, policzki, czarną czapeczkę na głowie oraz jasne oczy o niebieskich tęczówkach. Kawka to nasza sąsiadka. Zakłada gniazda w luźnych koloniach blisko człowieka w budynkach, w szczelinach, a nawet kominach, dlatego kominiarze nie darzą jej zbytnią sympatią. Poza miastem kawki preferują stare drzewostany, które liczą sobie ponad 100 lat. Zasiedlają wtedy duże dziuple, lub szczeliny skalne w górach. Takie osobniki możemy spotkać jeszcze w Tatrach i Karkonoszach. W okresie jesienno – zimowym zbierają się w ogromne chmary razem z gawronami wyznając zasadę „w grupie siła”. Bezpiecznie mogą wtedy przetrwać ten trudny okres, gdyż drapieżniki nie zbliżają się do dużych grup krukowatych. Dzięki temu, że kawki cały czas tworzą dużą rodzinę, wspólnie wychowują młode, ich przeżywalność w pierwszych dniach życia jest imponująca - waha się między 70 a 90%.
Ostatnia czarna kuzynka to wrona czarna(Corvus corone), choć łatwiej zaobserwujemy wronę siwą (Corvus cornix). Obie są podobnych rozmiarów. Wrona czarna, nazywana czarnowronem
w Polsce jest gatunkiem skrajnie nielicznym, sporadycznie zalatującym głównie do zachodniej części kraju. A szkoda, gdyż ten ptak wykazuje wysoką inteligencję. Wrona siwa, jak jej nazwa wskazuje, posiada siwy grzbiet i spod ciała. Reszta ubarwiona jest na czarno, łącznie z dziobem. Jest ptakiem wszędobylskim i wszystkożernym. Występuje w całym kraju, licznie u podnóża Tatr, ale zadomowiła się również w miastach i tam prowadzi osiadły tryb życia. Lubi towarzystwo zarówno ludzi jak i innych krukowatych. Zadowoli się każdym pożywieniem. Zjada owoce, ziarna, resztki spożywcze czy padlinę. Nauczyła się rozbijać orzechy pod kołami nadjeżdżających samochodów, a także łowić małe ryby na płytkich wodach.
Zachęcamy, aby odczarować nieprzychylny wizerunek kruków, gawronów czy kawek i w ten zimowy czas wybrać się na wędrówkę do parków krajobrazowych, zarówno do uroczych, małych miejscowości jak i na leśne dukty. Na pewno uda się zaobserwować podniebne, godowe akrobacje kruków, lub podpatrzeć zachowania tych bardziej kolorowych kuzynek krukowatych jakimi są sójki czy sroki.

 

przygotowała:
Agnieszka Szmatowicz
St. Specjalista
w Barlinecko – Gorzowskim Parku Krajobrazowym
i w Parku Krajobrazowym „Ujście Warty”