Na obszarze Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego, wśród bogatej fauny i flory można znaleźć sporo gatunków owadów. Z tym hasłem kojarzą nam się przede wszystkim mrówki, stonki czy inne żuki. Zapominamy często o rzadkich i chronionych gatunkach owadów, takich jak jelonek rogacz.

Owady to najliczniejsza grupa na świecie, które wtórnie przystosowały się też do środowiska wodnego jak i lądowego. Są to pierwsze zwierzęta, które posiadały umiejętność aktywnego lotu. W Polsce do najliczniej reprezentowanych rzędów owadów należą motyle, chrząszcze, błonkówki i muchówki. Owady mają olbrzymie znaczenie w przyrodzie. Wśród nich wyróżniamy głównie owady pożyteczne i szkodniki. Jednak występuje jeszcze podział na komensale, czyli takie gdzie współżycie korzystne jest dla jednego z partnerów, dla drugiego obojętne i pasożyty czyli takie gdzie jeden czerpie korzyści ze współżycia, a drugi ponosi szkody. Nauka zajmująca się owadami to entomologia.

W Gryżyńskim Parku Krajobrazowym od czasów jego utworzenia w 1996 r. odnotowana była obecność ponad 500 gatunków chrząszczy należących do 63 rodzin. Z tej liczby niemal
50 gatunków jest objętych ochroną, bądź też figurują w Polskiej czerwonej księdze zwierząt lub należy do taksonów bardzo rzadko obserwowanych.

Jednym z najokazalszych przedstawicieli chrząszczy jest jelonek rogacz (Lucanus carvus).
Od 1952 roku został objęty ochroną gatunkową. Ponad to umieszczony jest na Polskiej Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych oraz w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt ze statusem EN (zagrożony). Występuje na terenach nizinnych i pogórzach gdzie wysokość nie przekracza 600m n.p.m. Jest to gatunek skrajnie zagrożony ze względu na długi cykl rozwojowy, ponieważ rozwija się on od 4 do 6 lat. Usuwanie starych i martwych drzew również jest przyczyną ograniczenia populacji, ponieważ dany gatunek w stadium larwalnym żywi się spróchniałym drzewem. Dorosły osobnik żywi się sokami roślinnymi.

Pierwsze publiczne informacje o występowaniu jelonków w rejonie Gryżyny pojawiły się w 1999 r. Jelonki zasiedlają dwa kompleksy śródpolnych alei w rejonie Zawisza i Gryżyny w liczbie około 600 dębów. Najliczniejsza populacja utrzymuje się w Zawiszu, w alei na obszarze Natura 2000 „PLH080035 Dębowe Aleje w Gryżynie i Zawiszach”. W latach 2011-2015 pracownicy Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego zanotowali obecność jelonka 64 razy. Omawiany gatunek licznie występuje także w krótkiej alei położonej na południe od Zawisza, nieobjętej żadną ochroną. W tej alei obserwowano go w latach 2011-2015 przez pracowników Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego 32 razy. Znacznie mniej liczna jest populacja jelonka w alejach położonych na północy od Gryżyny, chronionych jako pomnik przyrody i wchodzących w skład obszaru Natura 2000. W latach 2011-2015 odnotowano tu tylko 15 obserwacji tego chrząszcza. Jelonki chętnie kolonizują obszary przyległe do alei w Zawiszu i Gryżynie, przy czym nie ograniczają się wyłącznie do dębów.
Znane są bowiem przypadki zasiedlania takich drzew jak: buk, grab, wiąz, a nawet drzewa owocowe. Warunkiem występowania jest obecność martwych lub obumierających drzew
lub ich fragmentów.

Dlatego w ramach ochrony czynnej jelonka rogacza, aleja położona przy miejscowości Zawisze w obszarze Natura 2000 PLH080035 została odsłonięta cięciami korony drzew. Zabieg ten pozwolił odsłonić miejsce, na którym owady będą miały więcej przestrzeni do prawidłowej egzeystencji. Również pień drzewa ma większy dostęp do światła, które nagrzewa jej powierzchnię wabiąc owady do rywalizacji między sobą o samicę. Od końca czerwca do początku lipca w ciepłe letnie wieczory samce walczą między sobą próbują zrzucić rywala z pnia, który stoi mu na drodze. Samica składa jaja w glebie bardzo blisko drzewa aby pokolenia miało dostęp do pożywienia.

Zachęcam do bliższego poznania charakterystyki opisywanych chrząszczy w publikacjach naukowych oraz do traktowania wszystkich chrząszczy, jako bardzo cennego bogactwa naturalnego naszej rodzimej przyrody. Również zapraszam wszystkich serdecznie na samodzielne obserwacje między innymi w Gryżyńskim Parku Krajobrazowym.

Usługa wycinki siewek drzew i krzewów wykonana w ramach ochrony jelonka rogacza została zrealizowana dzięki dofinansowaniu z WFOŚiGW w Zielonej Górze.

 

Strażnik Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego
Krystian Piwecki