Budka_dla_gągoła_-_fragment_ekspozycji_na_terenie_Ośrodka_Edukacji_Przyrodniczej_w_Pszczewie.JPGJednym z mieszkańców czystych jezior Pszczewskiego Parku Krajobrazowego jest gągoł - charakterystyczna, złotooka kaczka. Na zamieszczonym zdjęciu osobnik z dużą biała plamą u nasady dzioba to samiec, samica jest bardziej niepozorna i ma głowę jednolicie brązową. Gągoł to dość nietypowa kaczka – jako miejsce gniazdowania wybiera wyłącznie dziuple drzewne, umieszczone nierzadko na dużych wysokościach – średnio 6-8 m, a nawet powyżej 15 m. Najlepiej, by dziuplaste drzewa znajdowały się na wyspach jeziornych -  jest to dodatkowa bariera dla drapieżników, takich jak kuna czy inwazyjna norka amerykańska, które często pustoszą lęgi gągołów. Oprócz gągoła, w dziuplach gniazdować zdarza się również nurogęsi oraz kaczce krzyżówce. Kaczki te nie są jednak zbyt wybredne w wyborze mieszkania – gniazda umieszczają także w zagłębieniach ziemi, norach, kępach krzaków, szuwarach, pod pniami wykrotów i w innych miejscach, które uznają za bezpieczne. 

Odpowiednie dla gągołów dziuple – obszerne, położone wysoko, w pobliżu czystych zbiorników wodnych – są dobrem deficytowym. W związku z tym występuje silna konkurencja wewnątrzgatunkowa o dziuple. Samice, szczególnie młode oraz te, które utraciły swoje zniesienia, poszukują odpowiednich miejsc gniazdowania latem w roku poprzedzającym sezon lęgowy. W rozeznaniach tych nie biorą udziału samice, których lęgi powiodły się – one już znają miejsce nadające się do złożenia i wysiadywania jaj – będą starały się je zająć jak najszybciej w kolejnym sezonie lęgowym. Ponadto, u gągoła często spotykane jest pasożytnictwo lęgowe, wynikające z niewystarczającej liczby odpowiednich dziupli. Polega ono na podrzucaniu jaj przez „bezdomne” samice innym samicom. W takich wypadkach zniesienie może liczyć nawet ponad 20 jaj i bywa porzucane przez wysiadującą samicę.

para_gągołów.jpgNa szczęście gągoł w naszym kraju ma się coraz lepiej. Choć nie jest ptakiem często spotykanym, liczebność jego stopniowo się zwiększa. Związane jest to przede wszystkim z większą dostępnością miejsc do gniazdowania. W lasach coraz częściej pozostawia się grupy starszych drzew oraz tzw. drzewa ekologiczne (można na nich zauważyć oznaczenie literą E), które często nie przedstawiają już wartości ekonomicznej, są jednak bardzo cenne z przyrodniczego punktu widzenia. Na martwych lub chorych drzewach pokarmu poszukuje między innymi dzięcioł czarny, nasz największy dzięcioł. W miękkim drewnie starszych drzew również łatwiej mu wykuwać swoje obszerne dziuple. Porzucone lub niedokończone dziuple dzięcioła czarnego są często zajmowane przez gągoły. W przyrodzie wszystko jest ze sobą powiązane – pozostawianie większej ilości starych drzew sprzyja wzrostowi liczebności dzięcioła czarnego, co z kolei przyczynia się do wzrostu populacji gągołów.

W 2014 roku na obszarze Natura 2000 Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry zamontowanych zostało 45 budek lęgowych przygotowanych dla gągołów. Działanie realizowała Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim we współpracy z Nadleśnictwem Trzciel oraz Bolewice. Pomoc lęgowa dla gągołów stosowana musi być bardzo rozważnie. Wieszanie dużej ilości skrzynek lęgowych w jednym miejscu może zaszkodzić tym ptakom i zadziałać na zasadzie „pułapki ekologicznej”. Duże zagęszczenie kaczek przyciąga drapieżniki, a także prowadzi do wzrostu pasożytnictwa lęgowego i porzucania zniesień. Warto jednak pomagać tym ptakom, mając na uwadze dostępną wiedzę oraz ucząc się na doświadczeniach innych. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego również planuje w przyszłym roku rozpocząć program ochrony czynnej gągoła. Mamy nadzieję, że dzięki temu częściej będzie można zaobserwować te niezwykle interesujące kaczki na lubuskich jeziorach. Na spacerze zawsze warto mieć ze sobą lornetkę – nigdy nie wiadomo, co ciekawego przemknie, przepłynie lub przeleci w oddali.

 

Główny Specjalista Pszczewskiego Parku Krajobrazowego
Danuta Wyrzykowska