Nawigacja

Informacje ogólne

Logo PKUWPark Krajobrazowy „Ujście Warty” powstał w 1996 roku. Po powołaniu w 2001r. Parku Narodowego „Ujście Warty”, nasz Park obejmuje obecnie obszar 17697,89 ha, pozostając jednym z największych parków województwa lubus­kiego. Park położony jest tuż przy granicy polsko­-niemieckiej i obejmuje gminy: Słońsk, Witnica, Kostrzyn nad Odrą i Górzyca. Okolice ujścia Warty to jedno z najciekawszych miejsc w Polsce. Krzyżują się tu dwie wielkie rzeki Odra i Warta, kształtujące niezwykły charakter tego terenu. Cechą wyróżniającą krajobrazu Parku Krajobrazowego „Ujście Warty” spośród wielu innych są dominujące tereny otwarte – rozległe podmokłe łąki i pastwiska, liczne starorzecza, torfianki, glinianki, śródpolne oczka wodne i niewielkie zadrzewienia. Przecinająca je sieć niewielkich rzek i kanałów melioracyjnych liczy ponad 300 km długości i jest pozosta­łością rozbudowanej niegdyś sieci hydrologicznej rzeki Warty. Do drugiej połowy XVIII wieku przyujściowy odcinek Warty miał charakter śródlądowej delty o rozległej powierzchni. W następnych okresach przeprowadzano szereg prac zmierzających do ujarzmienia „dzikich” meandrów Warty i przynajmniej częściowego osuszenia terenu. Pomimo tych przekształceń dolina dolnej Warty posiada ogromną wartość przyrodniczą. Być może, paradoksalnie, przekształ­cenia owe umożliwiły powstanie nowych, bardzo cennych siedlisk. Poza terasami Odry i Warty występują tu także morenowe wysoczyzny i sandry.


mapa PKUW do materiałów promocyjnych II kopia


Podstawy prawne utworzenia Parku Krajobrazowego „Ujście Warty”:
  • Rozporządzenie Wojewody Gorzowskiego Nr 7 z dnia 18 grudnia 1996 roku w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego „Ujście Warty” ( Dz. Urz. woj. gorzowskiego Nr 1 z 14 lutego 1997 r. ).
  • Rozporządzenie Nr 7 Wojewody Lubuskiego z dnia 4 czerwca 2002 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Nr 7 Wojewody Gorzowskiego z dnia 18 grudnia 1996 r. w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego p. n. „Ujście Warty” (Dz. Urz. z 2002 r. Nr 61, poz. 768).
  • Uchwała Nr XLIII/647/18 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 26 marca 2018r. w sprawie Parku Krajobrazowego "Ujście Warty"
 

Przyroda Parku

Szata roślinna Parku jest bardzo różnorodna. Brzegi większości zbiorników porastają szuwary z wysokimi trawami: mozgą trzcinowatą i manną mielec, przeplatane zaroślami wierzbowymi. Występują tu trzcinowiska, turzycowiska, łany rzepichy ziemnowodnej, kropidła wodnego, uczepów i rzepieni. Lustra wody starorzeczy często pokryte są grzybieniami białymi i grążelami żółtymi. Na okresowo zalewanych brzegach Odry i Warty rośnie szczaw błotny oraz rzepień włoski. Na łąkach znaleźć możemy łączenia baldaszkowatego, rzepichę ziemnowodną, oczeret jeziorny, jeżogłówki. W szuwarach na brzegach wód, głównie w części północnej Parku, stwierdzono stosunkowo liczne stanowiska ginącego wilczomlecza błotnego, chronionego dzięgla litwora, groszku błotnego, tarczownicy oszczepowatej.

maki
Firletka poszarpana

Mniej licznie występują: starzec bagienny, kanianka pospolita i ożanka czosnkowa. Na polderowych łąkach zdobionych kwiatami knieci błotnej, licznych jaskrów, później kwitnących firletek poszarpanych, przetaczników i niezapominajek, występują rozproszone grupy jesionów, wiązów, wierzb i topól, a także świadczące o obecności siedzib ludzkich zarośla czarnego bzu, otulone pnączami kielisznika i chmielu. Zbocza w południowej części Parku, porośnięte nietypową dla naszego kraju roślinnością, przypominają swym charakterem azjatyckie stepy. Jest to jedno z ważniejszych miejsc w Polsce, gdzie występują murawy kserotermiczne (ciepłolubne) z charakterystycznymi gatunkami roślin – ostnicą Jana i ostnicą włosowatą, pajęcznicą liliowatą. W lasach nadrzecznych znaleźć można rzadkie i chronione rośliny, takie jak: czerniec gronkowy, dzwonek brzoskwiniolistny, kokorycz wątła, przylaszczka pospolita, żankiel zwyczajny.

Specyfika i różnorodność biotopów oraz niewielka presja ze strony człowieka stwarza wyjątkowo korzystne warunki dla bytowania ptaków, zwłaszcza wodno-błotnych. Zalewowy charakter doliny dolnej Warty jest atrakcyjny dla wielu gatunków, tym bardziej, że siedliska wielu z nich w większości krajów europejskich zostało zmeliorowanych i osuszonych. Na terenie Parku obserwować można wiele zjawisk związanych z cyklem życiowym ptaków, np.: lęgi, pierzenie, żerowanie, odpoczynek podczas migracji oraz zimowanie. Wczesną wiosną migrujące na lęgowiska ptaki, zatrzymując się na odpoczynek zachwycają różnorodnością gatunkową. Jest to doskonały czas do prowadzenia obserwacji, ponieważ wegetacja roślin jest jeszcze uśpiona, a wiele gatunków ptaków występuje w swej najbarwniejszej formie, tj. upierzeniu godowym. Na rozlewiskach Warty można zobaczyć odpoczywające w dużych grupach kaczki –rożeńce, płaskonosy, świstuny, gągoły, cyranki, cyraneczki, tracze nurogęsi oraz ptaki siewkowe –łęczaki, bataliony, siewki złote.

blotniak_nad_rozlewiskami_warty
Błotniak stawowy nad rozlewiskami

Park jest miejscem toków i lęgów wielu gatunków ptaków. Nietrudno znaleźć tu gniazdo łabędzia niemego, krzyżówki, łyski czy zobaczyć pływające rodzinki perkozów dwuczubego, rdzawoszyjego, zausznika. Do lęgów przystępują tu również perkozki, krakwy, głowienki, cyranki, czernice. Nad rzekami i bajorkami zawisają w powietrzu rybitwy: rzeczne, czarne, białoskrzydłe, białowąse, niewielkie białoczelne oraz mewy śmieszki i pospolite. Dosyć liczne na wypasanych podmokłych łąkach są ptaki siewkowe – nietrudno usłyszeć charakterystyczny głos czajki, gwizd krwawodzioba, rycyka, kulika wielkiego. Wieczorami i nocą nad łąkami rozlega się specyficzne beczenie kszyka–bekasa, którego charakterystyczny głos tokowy wydawany jest sterówkami. Obok kszyka usłyszeć można głosy brzęczki, świerszczaka, strumieniówki i specyficzne „drapanie” derkacza -rzadkiego, prowadzącego skryty tryb życia ptaka z rodziny chruścieli. Park jest jedną z ważniejszych w Polsce ostoi tego ginącego gatunku. W pobliżu trzcinowisk i turzycowisk usłyszeć można inne gatunki chruścieli: zielonkę i przeraźliwie skrzeczącego wodnika. Do ptasiego chóru dołączają się płazy – „śmiejące się” żaby śmieszki, jeziorkowe i wodne, głośne ropuchy zielone i nieco cichsze paskówki oraz melancholijne kumaki nizinne. Obok, na polach uprawnych usłyszymy głosu przepiórki i kuropatwy. Nad Odrą zobaczyć można pary oharów – dużych, atrakcyjnie ubarwionych ptaków kaczkowatych. Na wschodnich krańcach Parku, w kompleksie jeziorek potorfowych obok kaczek, łabędzi i łysek gnieździ się bąk, którego dominujący głos niesie się nawet na kilka kilometrów. Tereny zalewowe i łąki to dogodne miejsce żerowania licznych ptaków drapieżnych: błotniaka stawowego i łąkowego, kani rudej i czarnej.

Także nadrzeczne lasy tętnią życiem. Już w marcu usłyszeć możemy przeganiające się dzięcioły duże, średnie i najmniejsze dzięciołki oraz melancholijnie wołającego dzięcioła czarnego. Wiosną, koncerty ptaków wróblowatych: śpiewaków, kosów, pierwiosnków, piecuszków, zięb, sikor, pokrzewek i całego mnóstwa innych zaczynają się o świcie, kiedy milkną koncertujące nocą słowiki. Park to doskonałe miejsce do porównania śpiewu dwóch gatunków gniazdujacych tu słowików – rdzawego i szarego. W dziuplach starych drzew nadodrzańskich łęgów moszczą gniazda gągoły i tracze nurogęsi. Puchate pisklęta tych wodnych ptaków, gdy tylko obeschną po wykluciu się z jaja, wyskakują z położonej wysoko nad ziemią dziupli wprost na ziemię lub do wody. Od kwietnia można usłyszeć dudki – piękne, kontrastowo ubarwione ptaki, które w chwili ekscytacji rozkładają na głowie czubek z piór. Penetrując Park po zmroku łatwo usłyszeć sowy. Z lasów dochodzi wołanie puszczyka i sowy uszatej, w pobliżu kościołów i stodół skrzeczy płomykówka. W dziuplastych wierzbach lub przydomowych, starych jabłoniach gniazduje pójdźka.

labedzie_na_rozlewiskach_warty
Łabędzie na rozlewiskach Warty

Jesienią na rozlewiskach pojawiają się tysiące gęsi, kaczek i żurawi. Na łąkach, w świetle zachodzącego słońca, lądują z krzykiem stada żurawi, a po nocnym odpoczynku wśród mgieł poranka znów wyruszają na żerowiska. Tak wielka koncentracja ptaków wodnych nie pozostaje bez wpływu na liczbę polujących na nie ptaków drapieżnych. Wśród tłoczących się na rozlewiskach gęsi, łysek i kaczek trudno nie zauważyć polujących bielików. Wybuchająca wśród ptaków co jakiś czas panika najczęściej wskazuje na ich obecność. Pojedyncze drzewa na przyprószonych śniegiem łąkach pełnią rolę czatowni dla przybyłych tu ze Skandynawii myszołowów włochatych. Otwarte tereny są też atrakcyjne dla pustułek, kuropatw, bażantów oraz licznych tu saren i zajęcy. Rzadko zamarzające płytkie rozlewiska przyciągają przylatujące z dalekiej północy łabędzie krzykliwe - piękne i potężne ptaki, których nie sposób przeoczyć choćby dlatego, że bezustannie odzywają się trąbiącymi głosami.

slady_zerowania_bobrow
Ślady żerowania bobrów

Zwierzęta Parku to oczywiście nie tylko ptaki. Występuje tu przeszło 30 gatunków ssaków. Wśród nich 11 gatunków to ssaki drapieżne. Żyją tu najmniejsze europejskie mięsożerne łasice oraz nieco większe gronostaje, zmieniające brązowo-białe futro letnie na zupełnie białe zimowe (z wyjątkiem końca ogona, który zawsze pozostaje czarny). Polującą głównie od zmierzchu do świtu kunę leśną, zwaną tumakiem można czasami obserwować także w dzień, wspinającą się po drzewach lub swobodnie wędrująca na ziemi. W pobliżu gospodarstw i domów spotkać możemy jej krewniaczkę – kunę domową (kamionkę). Wiosną po zimowym śnie opuszczają nory borsuki i jenoty. Jenot jest gatunkiem obcym dla fauny Polski, który przywędrował z Azji w latach pięćdziesiątych XX w i na dobre się tutaj zadomowił. Podobnie stało się z dwoma innymi sprowadzonymi do Polski gatunkami – norką amerykańską i szopem praczem. Typowa dla środowisk wodnych wydra prowadzi skryty tryb życia, toteż spotkania z osobnikami tego gatunku mają charakter przypadkowy.

Dogodne warunki życia znalazły na terenie Parku ssaki kopytne – dziki, sarny, rzadziej widywane jelenie oraz największy rodzimy gryzoń – bóbr. Znacznie częściej jednak niż samego bobra, zobaczyć można liczne ślady świadczące o jego obecności: zgryzy, tamy, stoliki pokarmowe oraz żeremia.

Warta, okolice Świerkocina
Warta, okolice Świerkocina

Odra, Warta, Postomia, Kanał Czerwony, starorzecza i inne kanały są przez cały rok atrakcyjnym łowiskiem dla wędkarzy. Najliczniejsze gatunki to leszcze, krąpie, płocie oraz szczupaki, karpie i sumy. Różnorodność siedliskowa wód w Parku sprzyja bezkręgowcom wodnym. Przypominająca skorpiona płoszczyca, larwy i dorosłe osobniki pływaka żółtobrzeżka i kałużnicy, pełzające po podłożu wypławki, ślimaki oraz małże, to więksi przedstawiciele tej grupy zwierząt. Do drobniejszych należy zaliczyć pływające grzbietem do dołu pluskolce i wioślaki, pchliczki wodne oraz wiele innych. Na kserotermicznych murawach, wśród stepowej roślinności, można spotkać jednego z najciekawiej ubarwionych szarańczaków – siwoszka błękitnego. Pasikonika tego trudno dostrzec wśród traw ze względu na maskujące ubarwienie, a jego urodę podziwiamy wówczas, gdy przeskakuje rozpościerając szerokie, jaskrawo-błękitne skrzydła.


Historia i kultura

Bogata przeszłość historyczna przyujściowego odcinka Warty zostawiła rozliczne ślady, rozrzucone w wielu miejscach szerokiej pradoliny. Usadowione z dala od zgiełku miast i ruchliwych ulic kapliczki, kościoły, pałace, ruiny zamków czy urokliwe cmentarze kuszą swym pięknem, epatują spokojem i pozwalają na chwilę refleksji nad czasem, który już dawno minął.

Aby poznać historię i kulturę regionu, zapraszamy na wycieczkę po miejscowościach leżących na terenie Parku...

Naszą wędrówkę śladami dawnych rodów, zakonów i zwykłych ludzi: rybaków i rolników żyjących na tym terenie rozpoczniemy od Kostrzyna nad Odrą – największego, dwudziestotysięcznego miasta w Parku. Początki miasta sięgają X w. Jego położenie – w ujściu Warty do Odry i otoczeniu trudnych do przebycia bagien, sprawiło, że już Mieszko I obrał je za punkt strategiczny podczas wyprawy na Cedynię. Ok. 1300 roku Kostrzyn zyskuje prawa miejskie, które dają mu większą autonomię i możliwość rozwoju. W samym mieście i okolicy koegzystowała ludność słowiańska i niemiecka, ta pierwsza z czasem została zepchnięta na tereny nadodrzańskie, gdzie zajmowała się głównie rybołówstwem. W XVI w., za panowania Jana von Hohenzollern, w mieście powstają urzędy, kancelarie i sądy, a położenie w ujściu Warty do Odry, dające kapitalne możliwości obronne sprawiają, że stolica Nowej Marchii przez wiele stuleci była nie do zdobycia. Wielokrotnie najeżdżane, oblegane i niszczone miasto skutecznie opierało się atakom. Jednak działania podczas Drugiej Wojny Światowej sprawiły, że z miasta o ciekawej architekturze, układzie urbanistycznym i niewątpliwej urodzie niewiele pozostało do dnia dzisiejszego. O czasach świetności dawnego Kostrzyna świadczą ruiny Starego Miasta i Twierdzy Kostrzyn, których pozostałości możemy zobaczyć nad samą Odrą, przy zachodniej granicy miasta. W skład fortyfikacji obronnej Twierdzy Kostrzyn wchodził szereg fortów (m.in. „Czarnów”, „Gorgast”, „Żabice” i „Sarbinowo”), których zadaniem była obrona miasta.

Wyjeżdżając z Kostrzyna w kierunku południowym, dojeżdżamy do Górzycy, dawnej osady handlowej leżącej na szlaku do Frankfurtu. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą z 1252 roku, a jej nazwa wywodzi się od dominującego nad nią wzniesienia. W XIII w. była siedzibą biskupów lubuskich, do czego nawiązuje obecny herb gminy. W centrum miejscowości znajduje się XV-wieczny późnogotycki kościół, który niestety często niszczony był przez pożary i jego obecny kształt pochodzi z XVIII w. W Górzycy funkcjonuje Centrum Spotkań Polsko-Niemieckich oraz Kompleks Sportowo-Rekreacyjny z kortami tenisowymi, sauną, skałką wspinaczkową i boiskami do piłki nożnej, ręcznej, siatkówki i koszykówki.

Będąc w okolicy warto zajrzeć do unikatowego Muzeum Łąki w pobliskich Owczarach. Mamy w nim niepowtarzalną okazję zapoznania się z ekosystemami trawiastymi świata, Polski i obszaru ujścia Warty, a także poznać zagrożenia i problemy ochrony przyrody różnych typów łąk. Ciekawy jest również sam budynek, w którym mieści się muzeum, Stacja Terenowa Klubu Przyrodników oraz schronisko – przed wojną była to oberża. Klub Przyrodników zajmuje się w pobliskim rezerwacie „Owczary” czynną ochroną muraw kserotermicznych przez wypas rzadko spotykanej rasy owiec – wrzosówek. Zwierzęta te można zobaczyć w zagrodzie przylegającej do Muzeum.

Z Owczar kierujemy się na północny-wschód i po wjechaniu na północny kraniec pradoliny Warty warto zatrzymać się na najwyższym punkcie widokowym na trasie Górzyca-Żabice. Rozciąga się stąd widok na rozległe, otwarte tereny dawnej terasy zalewowej Warty i Odry, obecnie osuszonej i odciętej wałem od wezbraniowych wód. Majestat dawnej śródlądowej delty Warty ukazuje nam swe piękno i dawną potęgę. W tym miejscu, w połowie drogi do Żabic, znajduje się najlepiej zachowany po polskiej stronie fort „Żabice”, zbudowany na planie pięcioramiennej reduty otoczonej suchą fosą.

Przejeżdżając przez kolejne miejscowości: Żabice i Czarnów, jesteśmy witani klekotem kilkunastu par gniazdujących tu bocianów białych. Nigdzie indziej w Parku ptaków tych nie spotkamy w takim zagęszczeniu, jak tutaj. Warto zwiedzić kościół w Czarnowie, pochodzący z przełomu XV/XVI w. i zobaczyć tworzące specyficzną atmosferę malowidła na stropie. Z Czarnowa dojeżdżamy do drogi krajowej nr 22. Znajduje się tu wieża widokowo-obserwacyjna Parku Narodowego „Ujście Warty”, z której widok na wiosenne rozlewiska Warty zapiera dech w piersiach.

Kolejną miejscowością na trasie naszej wycieczki jest Słońsk – dawna osada rybacka, której mieszkańcy przez wiele dziesiątków lat trudnili się rybołówstwem. W XV w. pojawiają się w Słońsku Joannici. Pobliskie wsie i bagna leżą w ich posiadaniu, a sam Słońsk staje się wkrótce siedzibą mistrza zakonu na obszar Brandenburgii i Pomorza. Tuż po przybyciu do Słońska Joannici rozpoczynają budowę szpitala, szkoły, a w kolejnych latach kościoła.

ruiny_zamku_joanitow
Ruiny Zamku Joanitów w Słońsku

Ta XVI wieczna świątynia imponuje swą wielkością, w środku bogate zdobienia, ołtarz i płaskorzeźby są prawdziwymi arcydziełami sztuki. Nad rozległymi bagnami góruje kościelna wieża, wzorowana na londyńskiej Katedrze Westminsterskiej. Tuż przy kościele znajdują się ruiny zamku wzniesionego w widłach Łęczy w 1341 r. – to w nim przez blisko cztery stulecia znajdowała się siedziba Joannitów. Po pożarze w 1975 r. zamek popadł w ruinę. Na placu przykościelnym, w zabytkowym budynku szachulcowym znajduje się Wystawa Pamiątek Regionalnych, eksponująca fotografie i przedmioty związane z życiem dawnych mieszkańców Słońska. Nad Łęczą (zwaną też Lenką), w południowej części Słońska, warto zobaczyć młyn wodno-elektryczny, którego niektóre, wciąż działające elementy liczą ponad 140 lat. Śladami historii Słońska trafiamy do Muzeum Martyrologii, które przedstawia funkcjonowanie powstałego w 1933 roku ciężkiego więzienia i obozu koncentracyjnego. Było to więzienie dla elity politycznej partii opozycyjnych, ministrów, przywódców ruchu oporu; likwidowano tu przeciwników politycznych Hitlera, a na miejscu ich pochówku wybudowano Cmentarz ofiar faszyzmu. Kolejnym, nieodłącznym elementem krajobrazu Parku są różnorodne urządzenia służące gospodarowaniu wodą: kanały i rowy melioracyjne, zastawki, śluzy i pompownie wody. Jedna z nich znajduje się w Słońsku – pochodzący z początku XX w. obiekt hydrotechniczny doskonale wkomponowany jest swą architekturą w krajobraz rozległych, podmokłych łąk.

Kościół w Głuchowie
Kościół w Głuchowie

Przejeżdżając przez Bory Postomskie docieramy do Lemierzyc – urokliwej miejscowości leżącej na skraj pradoliny. Tuż przed wjazdem do niej leży głaz narzutowy – pomnik przyrody „Moritzstein” – Kamień Moritza, nazwany tak na cześć baliwa zakonu Joannitów Moritza von Nassau-Siegen, który sfinansował odbudowę spalonego kościoła w Lemierzycach. Stromo opadającą drogą w kierunku równinnych terenów „Błot Warciańskich” wjeżdżamy w krainę pierwszych osadników – „Olędrów”, sprowadzanych na te tereny w XVIII w. z Fryzji, Nadrenii, ale i z Polski. Olędrów wyróżniała umiejętność melioracji i gospodarowania na silnie uwodnionych terenach wydartych rzece. Ślady osadnictwa olęderskiego widoczne są dziś w architekturze i układach przestrzennych wsi. Niektóre z osad składały się z jednej lub kilku luźno rozrzuconych zagród, o charakterystycznym układzie obejścia, w skład którego wchodziły: budynek mieszkalny, stodoła i budynek inwentarski. Domy mieszkalne miały konstrukcję ryglową i ściany wypełnione gliną. Gospodarstwa otoczone były płotem a przez budynkami sadzono zakładano ogródki kwiatowe. Wzdłuż dróg sadzono lipy i kasztanowce. Przejeżdżając przez Głuchowo, Grodzisk czy Budzigniew nietrudno dostrzec te – jakże charakterystyczne dla tego terenu osady. Zbliżamy się do Kłopotowa. Czeka nas tu nie lada atrakcja: przeprawa promem napędzanym siłą płynącej wody na drugą stronę Warty. Prom nie kursuje w okresach wysokiego poziomu wody w rzece. Jeśli akurat zdarzy się taka sytuacja, można kontynuować podróż po Parku wałem, mijając po drodze urokliwą miejscowość Okszę.

kosciol
XIX wieczny kościół w miejscowości Oksza

W jej centrum, a jakby na uboczu stoi skromny, surowy w swym wyglądzie kościół z XIX w. o konstrukcji szkieletowej wypełnionej murem ceglanym. Obok niego rośnie jedna z większych topól w Parku, o ponad 6 metrowym obwodzie pnia. Po kilku kilometrach jazdy przekraczamy Wartę mostem w Świerkocinie. W pobliskich Nowinach Wielkich z kolei, w Dino-Parku można na własne oczy przekonać się, jak wyglądały niektóre z wymarłych zwierząt, swym wyglądem imponują zwłaszcza naturalnej wielkości modele dinozaurów.

Przekroczywszy Wartę znaleźliśmy się ponownie w północnej części Parku. Przejeżdżając przez Pyrzany warto zwrócić uwagę na układ tej wsi – zbliżony jest on bardziej do miejskiego, z wielkim placem pośrodku. Historia tej wsi sięga średniowiecza; w czasach „przedmelioracyjnych” większość jej mieszkańców trudniła się rybołówstwem, a na jednej z odnóg Warty zbudowano przystań rzeczną.

Kolejną miejscowością na naszej trasie jest Witnica. W jej sercu znajduje się wyjątkowa osobliwość na skalę europejską: Park Drogowskazów, który nawiązuje do tradycji drogi i historycznego traktu Berlin-Królewiec, na trasie którego leżała Witnica. Zgromadzono tu różnego rodzaju słupy milowe, znaki pocztowe, drogowskazy oraz wszelkie inne eksponaty kojarzące się z drogą. W Witnicy można ponadto zwiedzić militarne Muzeum Chwały Oręża Polskiego oraz Regionalną Izbę Tradycji, w której wyeksponowano pamiątki historii miasta i okolic.

palac_dobroszyn
Pałac w Dąbroszynie

Kierując się na zachód dojeżdżamy do Dąbroszyna, kolejnej miejscowości z bogatą historią. Dawny, owalny układ tej starej słowiańskiej osady jest wciąż wyraźnie czytelny. Uwagę przykuwa podupadający obecnie pałac, który czasy swej świetności ma już niestety za sobą: zbudowany w 2. połowie XVII w. był rezydencją rodu Schöningów. W jego otoczeniu założono park: Park Dolny jest bogaty w różnorodne okazy rodzimych i egzotycznych drzew, by wymienić choćby miłorząb dwuklapowy; Park Górny nawiązuje do angielskiego romantyzmu – zbudowano tam dwie świątynie i pomnik upamiętniający setną rocznicę intronizacji Fryderyka Wielkiego.

kosciol_dobroszyn
Kościół w Dąbroszynie

W krypcie Kościoła p.w. Św. Józefa, usytuowanego w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu, znajduje się barokowy sarkofag marszałka Hansa Adama II von Schöninga, zaś we wnętrzu świątyni – mauzoleum z naturalnej wielkości pomnikami pierwszych właścicieli majątku dąbroszyńskiego z rodu Schöningów. Na zakończenie została nam do zobaczenia przepompownia wody z początku XX w. w Warnikach. Ten niewątpliwej urody obiekt hydrotechniczny, wpisując się w historię tego terenu spełnia jeszcze jedną ważną rolę – odwadnia tereny zawala leżące na zawalu, na tzw. Polderze Północnym, od Witnicy do Dąbroszyna.


Turystyka

Park Krajobrazowy „Ujście Warty” to bardzo ciekawy, lecz okresowo trudno dostępny obszar rozlewiska dolnej Warty. Ten „pływający raj” dla ptaków gniazdujących i przelotnych oraz ornitologów wymaga od każdego, nawet amatora, zaopatrzenia się w solidną lornetkę, obszerny atlas ptaków, dobry aparat, a nawet teleobiektyw. Obserwowanie stada gęsi, ptasich zalotów, walk samców, samic prowadzących swoje młode, szybujących drapieżników, widowiskowego wodowania i podrywania się do lotu, słuchanie śpiewu i łopotu skrzydeł dostarcza wiele przyjemności, ale odbywa się to na olbrzymich połaciach łąk, które zalewane przez Wartę sprawiają pewne trudności dla obserwatora. Dla usprawnienia ruchu turystycznego powstały punkty widokowe, wieże obserwacyjne i ścieżki dydaktyczne. Poruszając się po wałach i drogach pomiędzy miejscowościami, mając mapę terenu każdy może dotrzeć do wielu ciekawych miejsc, w których sztandarowa atrakcja Parku – awifauna, objawi się w pełnej krasie. Wielbiciele siedlisk drzewiastych także znajdą niezwykle urokliwe miejsca. Trudno będzie im jednak zachować „suchą stopę” podczas przedzierania się przez zalane olsy i łęgi, które urozmaicają teren Parku.

Dla pełnego obrazu możliwości poznawczych należy wspomnieć, że Park rozcina rzeka Warta na część północną i południową, między którymi można sprawnie się przemieścić zaledwie w trzech miejscach: na wschodzie mostem w Świerkocinie, na zachodzie mostem w Kostrzynie, oraz jednym promem – między Witnicą a Kłopotowem. Tym samym pewną alternatywą w pogoni za „unikatowym ujęciem obiektywu” staje się spływ kajakowy rzeką Wartą.

TRASY TURYSTYCZNE
Szlaki piesze:
  • Szlak Gęgawy – tereny rozlewisk w okolicach Słońska (ok. 7 km),
  • Szlak Derkacza – Słońsk - Kłopotowo - Słońsk (ok. 21 km),
Międzynarodowe trasy rowerowe:
  • R1 – Kostrzyn - Czarnów (ok. 13 km),
  • R67 – Pławidło - Czarnów - Słońsk (ok. 13 km),
Szlaki rowerowe:
  • Rowerowy Szlak Królewski – Kostrzyn - Mościczki (ok. 16 km),
  • Żółty – Warniki - Świerkocin (ok. 23 km),
Szlaki wodne:
  • Postomii – Krzeszyce - Lemierzyce - Przyborów (ok. 17 km),
  • Warty – Świerkocin - Kostrzyn (ok. 29 km),
  • Odry – Pławidło - Porzecze (ok. 34 km),
Ścieżki przyrodniczo-edukacyjne:
  • Szlak Dzięcioła – Lemierzyce - Słońsk (ok. 5 km),
  • "Na Murawy" – Okolice Owczar (ok. 3 km),
Szlak kulturowy:
  • Kamiennym Szlakiem po PK"UW"– Czarnowska Górka - Owczary (ok. 17 km),
Punkty inrormacji turystycznej
  • Biuro Turystyki Przyrodniczej "Dudek"
  • Muzeum Łąki w Owczarach
  • Leśna Stacja Dydaktyczna, Lipy 7 66-415 Kłodawa, tel. (095) 7310250 fax: (095) 7276618
Punkty widokowe
  • Wieża obserwacyjna na trasie Kostrzyn – Słońsk, skrzyżowanie z drogą do Czarnowa;
  • Wieża widokowa w siedzibie Parku Narodowego „Ujście Warty” w Chyrzynie
Atrakcje turystyczne
  • Park Dinozaurów w Nowinach Wielkich

Edukacja
Edukacja w Parku Krajobrazowym „Ujście Warty” może być realizowana:
  • w szkołach leżących w granicach i okolicach Parku,
  • w terenie, w formie wycieczki z pracownikiem Parku,
  • w Leśnej Stacji Dydaktycznej w Lipach, w której znajduje się biuro terenowe Parku Krajobrazowego „Ujście Warty”. Zajęcia edukacyjne najczęściej są w postaci prezentacji z aktywnym uczestnictwem dzieci, a następnie wycieczki do lasu kończącej się w naszej wiacie dydaktycznej ogniskiem z kiełbaskami.

Zakres tematyczny zajęć prowadzonych w szkole to między innymi: walory przyrodnicze Parku Krajobrazowego „Ujście Warty”, charakterystyka wybranych gatunków zwierząt, np. bóbr, wydra, wilk, gatunki chronione zwierząt i roślin, globalne problemy ochrony środowiska i wiele innych.

Zajęcia edukacyjne
Zajęcia edukacyjne

Edukacja w szkołach oraz na terenie Parku prowa­dzona jest przez wykwalifiko­wanych pracowników Leśnej Stacji Dydaktycznej.

Wszystkie szczegóły dotyczące tematów, przebiegu i terminów zajęć oraz opłat związanych z pobytem w Leśnej Stacji Dydaktycznej w Lipach można uzyskać pod numerem telefonu 880 242 947 oraz TUTAJ.

Przykład trasy wycieczkowej po Parku Krajobrazowym „Ujście Warty”:

wycieczka_pkuw


Galeria

Zapraszamy do galerii zdjęć Parku Krajobrazowego „Ujście Warty” WEJŚCIE


Inne formy ochrony przyrody
Rezerwaty na terenie Parku Krajobrazowego „Ujście Warty”:
  • Rezerwat leśny „Lemierzyce” – 3,32 ha gm. Słońsk
    Cel ochrony: Rezerwat utworzony został dla ochrony wielogatunkowego lasu liściastego, porastającego strome zbocze nad rzeką Postomią. Drzewostan jest wielopiętrowy, w pierwszym piętrze występuje; buk zwyczajny, olsza czarna, dęby w wieku około 200 lat. W piętrze drugim występuje jawor, wiąz polny, grab pospolity, lipa drobnolistna, olsza czarna, jesion wyniosły, brzoza brodawkowata, klon pospolity, modrzew europejski i sosna zwyczajna w wieku około 120 lat. Podszyt tworzy bez czarny, bez koralowy, buk zwyczajny, tawuła, czeremcha pospolita, berberys, leszczyna pospolita i sporadycznie cis. W runie: konwalia majowa, zawilec gajowy, fiołek leśny, glistnik jaskółcze ziele, kokoryczka wielkokwiatowa, niecierpek pospolity, gajowiec żółty, miodunka ćma, wietlica samcza i inne. W rezerwacie występuje szereg drzew, posiadających wymiary drzew pomnikowych: dęby od 360 do 605 cm, buki od 310 do 445 oraz wiązy polne do 436 cm. obwodu pnia.
  • „Dolina Postomii" - 68,65 ha gm. Słońsk
    Cel ochrony: rezerwat został powołany celem ochrony walorów przyrodniczych krawędzi doliny Postomi pomiędzy Lemierzycami a Słońskiem. Obszar rezerwatu obejmuje południową krawędź i dno doliny rzeki Postomi, stanowiącej jednocześnie krawędź szerokiej pradoliny Warty. Dno doliny zajmują zbiorowiska szuwarowe i łąkowe. Graniczą one przestrzennie z wąskim pasem łęgów olszowo – jesionowych. Na wyższych terasach i na stromych krawędziach doliny zachowały się bardzo dobrze wykształcone fragmenty lasów grądowych oraz dąbrów acidofilnych. Wśród stwierdzonych w rezerwacie roślin naczyniowych znaczny udział mają gatunki rzadkie i zagrożone. Wymienić tu można: kokorycz drobną, bluszcz pospolitego, śnieżyczkę przebiśnieg, grążela żółtego, przylaszczkę pospolitą, paprotkę zwyczajną, czerńca gronkowego, konwalię majową, marzankę wonną i inne. Rezerwat stanowi także niespotykaną ostoję starych drzew. Występuje tu ponad 80 drzew o wymiarach kwalifikujących je do ochrony pomnikowej lub zbliżonych. Są to dęby, buki, graby, wiązy, topole i klony. Najgrubszy dąb osiąga obwód ponad 600 cm, obwody wielu innych dębów i buków przekraczają 400 cm. Mimo, że wiele z nich obumiera, ich rola w ekosystemach jest bardzo istotna. Stanowią bowiem siedlisko wielu rzadkich gatunków grzybów, owadów i innych bezkręgowców. Najbardziej interesujące z nich to chronione i zagrożone w całej Europie: pachnica i kozioróg dębosz. Wśród innych rzadkich gatunków owadów uwagę zwraca stwierdzona tu osa samotnica, znana w kraju z kilku zaledwie stanowisk. W samej tylko grupie chrząszczy kózkowatych stwierdzono występowanie aż 32 gatunków, w tym szeregu rzadkich i ginących na terenie całego kraju. Bogata jest także awifauna lęgowa rezerwatu licząca ponad 50 gatunków. Gniazdują tutaj licznie rzadkie ptaki związane ze starodrzewami, między innymi pięć gatunków dzięciołów, z ginącym dzięciołem średnim, a także bocian czarny i ptaki drapieżne żerujące w rozległej i zasobnej w pokarm dolinie Warty.
  • „Pamięcin” - 11,80 ha gm. Górzyca
    Cel ochrony: Rezerwat tworzy się w celu zachowania ze względów dydaktycznych i naukowych zbiorowiska roślinności stepowej.Zbiorowiska te cechują się bowiem największym udziałem gatunków śródziemnomorskich w naszym kraju. Rezerwat obejmuje kilka głębokich wąwozów, wcinających się w krawędzie pradoliny Odry. Zbocza wąwozów o wystawie zachodniej, południowo-zachodniej i południowej porasta roślinność kserotermiczna, zdominowana przez murawy ostnicowe (Potentillo arenarie-Stipetum). Rosną tu charakterystyczne gatunki: ostnica Jana, ostnica włosowata, mikołajek polny, wężymord stepowy, pajęcznica liliowata, zawilec wielokwiatowy. Na uwagę zasługuje także pionierskie zbiorowisko kserotermiczne (Sileno-Festucetum) z kostrzewą szczeciniastą, lepnicą wąskokwiatową czy lucerną kolczasto–strąkową. Fragmenty o mniejszym nachyleniu, do niedawna częściowo użytkowane rolniczo, porastają zdegradowane murawy i zbiorowiska łąkowe z dominacją rajgrasu. Pozostały obszar to niewielkie zadrzewienia budowane przede wszystkim przez sosnę i dąb oraz zarośla tarniny, głogu i wiązu polnego. Najbardziej imponująco rezerwat wygląda podczas kwitnienia ostnicy Jana, kiedy łany tej trawy przybierają postać białej, falującej na wietrze łąki stepowej.
Park podlega ochronie w zakresie międzynarodowego prawa ochrony przyrody:

Obszar Natura 2000 PLC080001 „Ujście Warty”


Warto zajrzeć

Strony, na które warto zajrzeć:

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim

Lasy Państwowe

Geoportal

Internetowy System Aktów Prawnych

Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bęzkręgowce

Przegląd Przyrodniczy

Ziemia Lubuska

Muzeum Ziemi Lubuskiej

Miasto Kostrzyn nad Odrą

Fundacja Zielonej Doliny Odry i Warty

Biuro Turystyki Przyrodniczej "DUDEK" w Słońsku

Towarzystwo Przyjaciół Słońska UNITIS VIRIBUS

Klub Przyrodników, Muzeum Łąki w Owczarach


Dane kontaktowe
Miejscowość: Lipy 37, 66-415 Kłodawa
Telefon: 880 242 947
Faks: 095-782-20-15
E-mail: ujsciewarty@zpkwl.gorzow.pl
Adres www: www.zpkwl.gorzow.pl

Park w pigułce

Tereny ujścia Warty to jeden z najciekawszych przyrodniczo obszarów w Polsce. Krzyżują się tu dwie wielkie rzeki Odra i Warta, kształtujące niezwykły charakter regionu. W celu ochrony tego wyjątkowego miejsca w 1996 roku powołano Park Krajobrazowy „Ujście Warty”. Początkowo o większej powierzchni, po powołaniu parku narodowego o tej samej nazwie, obejmuje obecnie ponad 17 tys. ha, pozostając jednym z największych parków w Zespole Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego.

Co nas wyróżnia?

Cechą wyróżniającą Park Krajobrazowy „Ujście Warty” spośród wielu innych są dominujące w krajobrazie bardzo rozległe i często podmokłe łąki i pastwiska. Przecinająca je sieć niewielkich rzek i kanałów melioracyjnych liczy ponad 300 km długości i jest pozostałością rozbudowanej niegdyś sieci hydrograficznej rzeki Warty. Do drugiej połowy XVIII wieku bieg tej rzeki był jeszcze dziki i nieuregulowany. Później jednak rozpoczęto wielkie prace melioracyjne znacząco przekształcające koryto i jego sąsiedztwo. Duże wahania poziomu wody na tym terenie sprawiają, że jest on szalenie unikalny i ma istotne znaczenie dla zasiedlających go roślin i zwierząt. Poza terasami Odry i Warty występują tu także morenowe wysoczyzny i sandry. Granice Parku poprowadzone są w dużej części łańcuchami wzgórz - granicami dolin tych wielkich rzek.

Świat roślin i zwierząt w Parku.

Roślinność Parku jest bardzo różnorodna. Obszary długotrwale zalewane wodami rzecznymi obfitują
w ciekawą i zmienną szatę roślinną. Porastają je szuwary z wysokimi trawami — mozgą trzcinowatą, manną mielec z płatami zarośli wierzbowych. Charakterystyczne są również trzcinowiska, łany rzepichy ziemnowodnej, kropidła wodnego i rzepieni. Jednym z ważniejszych w Polsce miejsc występowania muraw kserotermicznych jest południowa część Parku. Wczesnym latem na wylesionych wzgórzach „wygrzewają się” na słońcu ostnice Jana i ostnice włosowate, kwitnące pajęcznice liliowate, dzwonki syberyjskie oraz kolczaste mikołajki polne. W tym samym rejonie krawędzie doliny Odry porasta niskopienny las z dominacją wiązów, a na skarpach w okolicach Lemierzyc i Dąbroszyna rosną mroczne lasy bukowe w typie grądów, ze starymi potężnymi bukami i dębami.

Nadwarciańskie łąki i rozlewiska mają kluczowe znaczenie przede wszystkim dla ptaków wodno - błotnych, wśród których jest wiele bardzo rzadkich. Należą do nich: ohar, rybitwy czarna, białowąsa i rzeczna, zausznik, kulik wielki, rycyk, krwawodziób, bączek, derkacz i zagrożona w skali światowej wodniczka. Nad rozlewiskami szybują rzadkie ptaki szponiaste takie jak bielik, kania czarna, kania ruda, błotniak łąkowy i stawowy oraz orlik krzykliwy. Teren Parku ma szczególne znaczenie jako miejsce pierzenia się ptaków wodnych w okresie letnim kiedy tracą lotność. Stanowi również bardzo ważne miejsce odpoczynku i żerowania licznych ptaków podczas jesiennych i wiosennych przelotów oraz jako zimowisko dla gromadzących się w liczące kilkadziesiąt tysięcy osobników stada kaczek, gęsi, łabędzi i traczy. Nadrzeczne, nieliczne lasy wiosną także tętnią życiem. Koncerty ptaków: zięb, sikor, pierwiosnków, pokrzewek i całego mnóstwa innych wróblowatych zaczynają o świcie, kiedy milknie nocny śpiew słowika. O zmroku w Parku pohukują sowy. Z lasu dochodzi wołanie puszczyka i uszatki, w bliskości kościołów skrzeczą płomykówki, a z dziuplastych wierzb wschodniej części Parku tęsknie kwilą pójdźki. Rzeczki, kanały i wody stojące na łąkach obfitują w ryby, żaby i bezkręgowce wodne. Miejsce do życia znalazła płoszczyca szara, pływak żółtobrzeżek, kałużnica, zatoczek rogowy czy też szczeżuja wielka. Na kserotermicznych murawach, wśród stepowej roślinności ukrywa się jaszczurka zwinka oraz siwoszek błękitny, jeden z najładniej ubarwionych rodzimych szarańczaków.

Dziedzictwo kulturowe

W granicach Parku jest wiele rozproszonych, lecz wartych obejrzenia zabytków architektury i obiektów o historycznym znaczeniu. Słońsk to przede wszystkim robiące duże wrażenie wysokie mury zamku Joannitów-pozostałość po siedzibie zakonu, kościół farny z XV/XVI wieku, cmentarz wojenny oraz Muzeum Martyrologii. Ewenementem Kostrzyna są wzniesione na brzegu Odry ruiny twierdzy z zachowanymi fortami z XVI wieku, nadal widocznymi pozostałościami zamku, kościoła, kamienic. Godne uwagi są kościoły: ryglowy w Okszy, kamienne w Żabicach i Czarnowie. W atrakcja turystyczne obfituje również Dąbroszyn. Znajduje się tu kompleks folwarczno-pałacowy z XVII wieku, przyległy park w stylu barokowym, ze świątynią Zofii i Cecylii. Historyczną ciekawostką regionu jest „Nowa Ameryka”. W czasie prowadzonych na wielką skalę melioracji doliny, teren ten zasiedlono i nadano im amerykańskie nazwy, nie bardzo przystające do tutejszej rzeczywistości np.: Jamajka (Jamno), Hampshire (Budzigniew), Pensylwania (Polne). Z tego okresu pochodzą także zabytkowe, o bardzo ciekawej architekturze stacje pomp w Słońsku i Warnikach.