W południowej części Pojezierza Lubuskiego, w Dolinie Środkowej Odry znajduje się Gryżyński Park Krajobrazowy. Został on utworzony 15 kwietnia 1996 roku w celu zachowania oraz ochrony walorów przyrodniczych, kulturowych jak i krajobrazowych Rynny Gryżyny.
Co nas wyróżnia?
Gryżyński Park Krajobrazowy to bardzo urozmaicony krajobraz rzeźby polodowcowej. W pasie o szerokości 2-3 km i długości 12,5 km licznie występują zagłębienia bezodpływowe oraz wiele ozów w kształcie długich wałów i kemów, czyli kopulastych pagórków. Jest to swego rodzaju „skansen” rzeźby polodowcowej. Na obszarze Parku znajduje się 5 jezior, a największe z nich to Jelito o powierzchni 49,9 ha. Zachodnią część Parku obejmuje dolina biegnąca z północy na południe, której dnem płynie Gryżyński Potok (Gryżynka). Jest to rzeka o charakterze górskim, o wartkim nurcie, gdyż różnica wysokości między jej źródłami a ujściem do Odry, sięga ponad 30 metrów. Wielką atrakcją są również liczne źródła zboczowe, czyli miejsca wypływu wody podziemnej. Między wsiami Gryżyna i Grabin doliczono się ich blisko 150. Jednym z najciekawszych elementów krajobrazu Parku są przydrożne, wiekowe aleje dębów szypułkowych, których wiek osiąga 120-200 lat. Mówi się, że wszystkie dębowe aleje drzew prowadzą do Gryżyny.
Świat roślin i zwierząt w Parku.
Szata roślinna Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego jest atrakcyjna, gdyż na małej powierzchni występuje wiele zespołów roślinnych. Są to zespoły: wodne, bagienne, torfowiskowe, łąkowe, leśne oraz zaroślowe. Głównym zbiorowiskiem roślinnym Parku są lasy, które zajmują blisko 90% jego powierzchni. Dominują bory sosnowe, w których uwagę zwraca duża ilość stanowisk widłaków goździstych, jałowcowatych, a także rzadkich widłaków spłaszczonych. Na obsypujących się stokach, o bardzo ubogim runie, rosną drobne kępki goździków sinych
o niezwykle intensywnym zapachu. Uważa się, że jest to największa osobliwość florystyczna Parku. Na wilgotnych łąkach w okolicach Grabina rośnie przepiękny i dość rzadki storczyk kukawka w towarzystwie innych storczyków plamistego, szerokolistnego i krwistego. Torfowiska na których zachowały się niezwykle ciekawe i bogate zbiorowiska roślinności są częstym elementem krajobrazu Parku. Znaleźć można tam owadożerne rosiczki (okrągłolistną i pośrednią), modrzewnicę zwyczajną, żurawinę błotną, przytulie błotną i bagienną, czy bobrka trójlistkowego. Na płytkich stawach królują pałki, osoka aloesowata oraz przepiękna czermień błotna, a największą ozdobą wód są skupienia grzybieni białych i grążeli żółtych. Urozmaicona rzeźba terenu i, co za tym idzie różnorodność siedlisk, to środowisko życia wielu gatunków zwierząt. W Parku występują chronione gatunki owadów takie jak jelonek rogacz, kozioróg dębosz, pachnica dębowa. Warto bliżej przyjrzeć się jelonkowi rogaczowi, który niewątpliwie jest najwspanialszym przedstawicielem chrząszczy w naszym kraju. Jelonki można spotkać w dwóch śródpolnych alejach dębów w rejonie miejscowości Gryżyna i Zawisze. Należą one do obszaru Natura 2000 PLH080035 Dębowe Aleje w Gryżynie i Zawiszach. Wody, a więc jeziora, stawy i wartka Gryżynka obfitują w różne gatunki ryb. Oprócz pospolitych gatunków tj.: płocie, leszcz, liny, okonie czy karpie żyją tu gatunki o większych wymaganiach względem czystości wód. Są to sieje i sielawy, a w górnym odcinku Gryżynki – pstrąg potokowy. Występuje tu również wiele gatunków ptaków. Część z nich to rybożercy, których przyciąga obfitość pokarmu. Wymienić można zimorodki, perkozy dwuczube, czaple, kormorany, a nawet bieliki i rybołowy. Z ptaków drapieżnych lęgowych w Parku można zaobserwować kanię rudą, myszołowa, gołębiarza, błotniaka stawowego i kobuza.
Dziedzictwo kulturowe
Park Krajobrazowy ma za zadanie nie tylko chronić przyrodę, ale także bogactwa kulturowe. W miejscowości Gryżyna i Grabin, znajdujących się na terenie Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego możemy znaleźć ciekawe obiekty historyczne. W Gryżynie najcenniejszym zabytkiem jest zespół pałacowo-parkowy. Poza nim w tej osadzie znajduje się również neoklasystyczne mauzoleum. Natomiast w Grabinie, znajduje się zabytkowy kościół oraz dwór. Piękne budowle nawet dziś wciąż zaskakują swoją dbałością o funkcjonalność oraz piękną architekturą. Młyny wodne na rzece Gryżynie w przeszłości odgrywały ważną rolę w przemyśle na tym obszarze. Pierwszy z młynów Młyn Strzelnik pracował przy papierni, kolejny – Młyn Środkowy – przy fabryce sukna. Poza tymi dwoma młynami na obecnym terenie Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego były zlokalizowane jeszcze 2 inne młyny (Zaskórz, Grabin). Na terenie Parku znajdowały się także huty szkła. Pozostałości po ich istnieniu, które możemy znaleźć w rejonach ich występowania to fragmenty butelek czy szklanych wyrobów opieczętowane znakiem huty.