Pszczew plszczy historią i przyrodą – rys historyczny Pszczewa i okolic

Autorzy: dr Karolina Korenda – Gojdź, Jarosław Szałata

Autor wyjaśnia czym jest ochrona przyrody oraz ochrona krajobrazu regionu, przedstawia ją jako element pozostający  w ścisłym związku z kulturą, tradycją i wierzeniami. Do opowieści o związkach przyrody i krajobrazu z historią regionu Pszczewskiego Parku Krajobrazowego zaprasza p. dr historii Karolinę Korendę – Gojdź.

Opisuje także środowisko geograficzno-przyrodnicze Pszczewa zwracając uwagę na jego przyrodnicze „ufortyfikowanie”, co stanowiło wielki walor w zakresie obronności. Pszczew znajdował się na trakcie Poznań-Międzyrzecz-Franfurt, nazywanym w źródłach drogą frankfurcką. Autor opowiada ciekawostkę z życia Fryderyka Chopina, który był nie tylko wielkim muzykiem ale również miłośnikiem przyrody i myśliwym. Objaśnia etymologię nazwy Pszczew oraz herbu Pszczewa. Wśród licznych stanowisk archeologicznych  na tym terenie zlokalizowano trzy średniowieczne grodziska.  Z kolei dzieje Pszczewa w świetle historii oralnej stanowią cenny materiał do badań. Przytoczono tu podanie o Katarzynie, legendę o świętej lipie, oraz podania dotyczące wojen polsko-szwedzkich. Autorzy podkreślają o zaistnieniu licznych epidemii, klęsk nieurodzaju a także wspominają zapis dotyczący wydarzeń związanych w wojną trzydziestoletnią.

Kolejny podrozdział traktuje o mieście i jego mieszkańcach. Pszczew był zawsze miastem o charakterze rolniczo-rzemieślniczym a najstarszym zajęciem było pszczelarstwo. Wspomniano również o jedynym majątku w Pszczewie, którym był folwark biskupi oraz o pięknym pałacyku nad jeziorem Kochle. Opisano losy pszczewskich Żydów, ich wpływ na życie Pszczewa. Autorzy przybliżają historię wojsk napoleońskich i  dębowej bramy napoleońskiej. Przez długi okres Pszczew znajdował się pod władzą niemiecką pomimo tego odbywały się na tym terenie liczne manifestacje polskości. O jego tragicznych i ciężkich losach mowa także w następnej części opisującej dzieje regionu podczas II wojny światowej. Pszczew przyłączono dopiero do Polski na mocy postanowień umowy poczdamskiej a w 1945 r. stracił prawa miejskie. Podsumowując autorzy wskazują na wagę znaczenia znajomości historii regionu dla ochrony przyrody i krajobrazu.


Środowisko abiotyczne

Autorzy: Jolanta Kijowska, Stefan Żynda

Celem tego rozdziału jest przedstawienie charakterystyki komponentów abiotycznych środowiska przyrodniczego Pszczewskiego Parku Krajobrazowego, ze szczególnym uwzględnieniem morfogenetycznych form oraz ich zespołów a także bardzo licznie występujących tu jezior. W dalszej części scharakteryzowano środowisko abiotyczne Parku uwzględniając położenie fizycznogeograficzne, budowę geologiczną oraz typy genetyczne form rzeźby terenu i powierzchniową budowę geologiczną. Zwrócono uwagę na dominujący element rzeźby północnej części Parku i jego otuliny, którym jest strefa wielu wzniesień - pagórków moreny czołowej natomiast na południu od strefy wysoczyzny morenowej rozciąga się obszar sandrowy. Między Międzyrzeczem a Pszczewem występują rozległe obszary akumulacji lodowcowej typu kemowego. Jednym z istotnych walorów środowiska przyrodniczego omawianego Parku są rynny glacjalne z jeziorami. Autorzy omawiają obszar Pszczewskiego Parku Krajobrazowego pod względem hydrogeologicznym oraz wyjaśniają pierwotne powstanie Doliny Obry, pochodzenie i morfometrię mis jeziornych a także opisują cechy morfometryczne jezior. Kolejną część rozdziału stanowi opis gleb tego obszaru jak i klimatu, zgodnie z podziałem na krainy klimatyczne.


Lichenobiota

Autor: Piotr Grochowski

Autor charakteryzuje w tym rozdziale porosty Pszczewskiego Parku Krajobrazowego, na którym stwierdzono obecność 203 gatunków porostów reprezentujących wszystkie podstawowe grupy ekologiczne. W tabelach przestawia gatunki z charakterystyką ich występowania, ochrony i kategorią zagrożenia. 46 gatunków znajdujących się na terenie parku należy do zagrożonych, umieszczonych na tzw. „Czerwonej liście”.


Chronione rośliny i zbiorowiska roślinne

Autor: Piotr Reda

Autor wymienia gatunki, które znajdują się na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego objęte ochroną krajową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z 9.10.2014 r., pod ochroną ścisłą oraz częściową. Podaje zestawienie 13 siedlisk przyrodniczych objętych ochroną oraz wyszczególnia zagrożenia dla zachowania populacji chronionych gatunków roślin i siedlisk na terenie Parku, do których należy m.in. rozwój turystyki  i ekspansja budownictwa rekreacyjnego.


Wybrane gatunki mięczaków

Autor: Zofia Książkiewicz- Parulska

W niniejszym rozdziale autorka przybliża czytelnikowi wybrane gatunki mięczaków lądowych i wodnych stwierdzonych na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Obserwacje malakofauny, które prowadziła w czerwcu 2016 roku objęły jedynie niektóre środowiska lądowe (wybrane trzcinowiska, turzycowiska i wilgotne łąki) i jeziora wspomnianego obiektu.


Owady (wybrane rodziny)

Autor: Grzegorz Bistuła-Prószyński

W niniejszym rozdziale zestawiono dane na temat wybranych rodzin bezkręgowców, których obecność odnotowano na terenie PPK. Dane te w sposób poglądowy opisują stan wiedzy na temat bezkręgowców występujących na terenie Parku. Przedstawiono listę poszczególnych gatunków motyli dziennych i nocnych. Na terenie Parku odnotowano obecność 98 gatunków bezkręgowców.


Minogi i ryby

Autor: Wojciech Zieleniewski

W powyższym rozdziale autor wprowadza Czytelnika w świat wód Pszczewskiego Parku Krajobrazowego jako środowiska życia minogów i ryb. Zestawia tabelarycznie najważniejsze wody Parku w odniesieniu do obwodów rybackich i jego granic a także skład gatunkowy ichtiofauny wód ze względu na preferencje siedliskowe oraz grupy rozrodcze oraz status ochronny. Wskazuje na stopień zagrożenia rodzimych gatunków ryb wód Parku.


Płazy i gady

Autorzy: Marek Maciantowicz, Kamil Szpotkowski

Rozdział podsumowuje stan wiedzy o herpetofaunie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Liczy ona 13 rodzimych gatunków płazów oraz 7 gatunków gadów. Do najciekawszych taksonów należy żółw błotny Emys orbicularis, a populacja gniewosza plamistego Coronella austriaca należy do najważniejszych w zachodniej Polsce. Obszary o największym znaczeniu dla herpetofauny to kompleks bagien i wilgotnych lasów wokół Jeziora Brzeskiego oraz Dolina Kamionki ze stawami w Krzyżkówku.


Ptaki

Autorzy: Paweł Czechowski, Marcin Bocheński, Leszek Jerzak

Na obszarze Pszczewskiego Parku Krajobrazowego stwierdzono występowanie 213 gatunków ptaków, w tym 143 lęgowe. Najliczniejszą grupę ptaków stanowią gatunki wodne. Drugą grupą pod względem liczby gatunków są ptaki leśne. Autorzy wymieniają gatunki ptaków skupionych wokół zbiorników wodnych, terenów leśnych i na terenach otwartych – polach, łąkach a także żyjącychw bezpośrednim sąsiedztwie człowieka.


Ssaki

Autorzy: Andrzej Węgiel, Jan Cichocki, Krystyna Laskowska-Dzięciołowska

W rozdziale autorzy omawiają ssaki Pszczewskiego Parku Krajobrazowego wymieniając kolejno: owadożerne, nietoperze, zajęczaki, gryzonie, drapieżne, parzystokopytne. Następnie opisują zagrożenia i możliwości ochrony ssaków oraz zestawiają tabelarycznie gatunki ssaków stwierdzone w Parku i jego otulinie.


Formy ochrony przyrody

Autorzy: Danuta Wyrzykowska, Katarzyna Kopka, prof. dr hab. Leszek Jerzak

Autorzy odwołują się w rozdziale do ustawy ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (z późniejszymi zmianami). Przedstawiają wykaz form ochrony przyrody istniejących na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego: Natura 2000, obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty, użytki ekologiczne, pomniki przyrody, strefy ochronne.


Turystyka i edukacja w Pszczewskim Parku Krajobrazowym

Autor: Paweł Czechowski

Autor rozdziału opisuje możliwości uprawiania turystyki przyrodniczej i kwalifikowanej na obszarze Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Ponadto przedstawia działalność edukacyjną, która odbywa się na terenie Parku. W pracy wymieniono istniejące szlaki turystyczne (piesze, rowerowe, kajakowe). Wyszczególniono także działania edukacyjne skierowane do dzieci i młodzieży organizowane przez Ośrodek Edukacji Przyrodniczej Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Na końcu rozdziału scharakteryzowano najważniejsze zagrożenia i problemy rozwoju turystyki i rekreacji na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego.