Fot.1.Brama Polska R. Orzechowski 2Każdy, kto choć raz zawitał do Łagowa na pewno zechce powrócić tutaj po raz kolejny. Nie ma możliwości nie zauroczyć się cudownymi walorami Łagowsko – Sulęcińskiego Parku Krajobrazowego, z jego ogromnym bogactwem przyrodniczym, a także pięknem tutejszych zabytków. I też właśnie te walory kultury naszych przodków chciałabym Państwu z całego serca polecić i zaprezentować podczas naszej podróży, w którą Państwa porywam.

Słów kilka nadmienić trzeba, kimże to właśnie byli Joannici, których krzyż wpisał się na stałe jako herb miejscowości Łagów. Pełna nazwa zakonu zwanego w swej historii po prostu Zakonem Joannitów to Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Świętego Jana Jerozolimskiego, zwany Maltańskim. Utworzony został w Jerozolimie w celu opieki nad pielgrzymami, dlatego też nazywano ich również szpitalnikami. Po upadku Jerozolimy, siedzibą Zakonu była twierdza Margat, Akka, Cypr, Rodos, gdzie siedzibą aż do dziś jest Rzym. Joannici stanowili zakon wielonarodowy, nosili czarne płaszcze z białym krzyżem. Obecnie zakon liczy około 10 000 członków, wywodzących się w większości z europejskich kręgów arystokratycznych z 39 państw. Wspomnieć również warto, iż Zakon ten był prekursorem powstania Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.

Fot. 2.Brama Marchijska. R. Orzechowski 1Przygodę śladami właśnie zakonu Joannitów w miejscowości Łagów rozpoczynamy, utworzoną przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego, ścieżką edukacyjną p.n. „Łagowskie szkatuły”, która to ukazuje piękno krajobrazu, malowniczo położonego Łagowa. Zlokalizowane na ścieżce tablice edukacyjne, a także gry plenerowe, poprzez aspekt odkrywczo-poznawczy, zapoznają nas ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi walorów przyrodniczych i historycznych Łagowsko-Sulęcińskiego Parku Krajobrazowego.

Wędrując w stronę Zamku Joannitów, najpierw przechodzimy obok Bramy Polskiej (fot 1.). Stanowi ona ceglaną gotycką budowlę wzniesioną w XV w z ostrołukowym przejazdem. Wraz z obwarowaniami tworzyła ona element obrony południowego fragmentu pasa umocnień. Brama Polska to piękny budynek dwukondygnacyjny, kryty dachem naczółkowym z uwidocznionym w ścianie podłużnym otworem strzelniczym. W XVII i XIX w. brama została częściowo przebudowana i otynkowana. Elewacje ponownie zostały odsłonięte dopiero w 1958 r. Za bramą znajdowała się 30-metrowa fosa, której pozostałością jest dziś kanał łączący dwa jeziora Trześniowskie i Łagowskie. Tuż za bramą w kierunku wschodnim rozciągało się Przedmieście Polskie. W ostatnich latach budynek został gruntownie wyremontowany zachowując zabytkową strukturę, drewnianą klatkę schodową i stropy belkowe.

Niespełna 100 metrów dalej w kierunku zachodnim znajduje się kolejna perełka z kategorii miejscowych zabytków, jakim jest Brama Marchijska (fot 2.) Zbudowana została później bo w XVI w i stanowi budowlę o mocniejszej konstrukcji, gdyżFot 3.Rezerwat Nad Jeziorem Trześniowskim R. Orzechowski została podwyższona o część szachulcową. Swą mocniejszą konstrukcję niźli Brama Polska, zawdzięcza próbie sprostania trudniejszym warunkom obrony. Brama łączyła się z kamiennymi murami otaczającymi zamek Joannitów od zachodu. Przed wojną nazywana była też Bramą Berlińską lub Bramą Brandenburską.

Pomiędzy Bramą Polską a Marchijską usytuowane było maleńkie miasteczko nazywane najmniejszym miastem Prus. Stanowiło je zaledwie 55 domów, gorzelnia i dwie karczmy. Pomiędzy bramami funkcjonował niewielki rynek, który był ośrodkiem życia handlowego miasteczka. Po wielkim pożarze, który wybuchł w 1842 roku, odbudowano z cegły, domy południowej pierzei rynku, ale już w formie kamieniczek. Domy północnej pierzei przylegające do murów zamkowych, odbudowano z nietrwałego materiału w konstrukcji szkieletowej. Do dziś przetrwał tylko jeden budynek z tamtych lat, w który mieści się informacja turystyczna.  

Idąc dalej szlakiem „Łagowskich szkatuł”  dotrzemy do niezwykłego miejsca jakim jest rezerwat przyrody „Nad Jeziorem Trześniowskim” (fot 3.). Ta forma ochrony przyrody została utworzona w 1965 roku i zajmuje obszar 47,73 ha rozciągając się wąskim pasem wzdłużFot 4. Cmentarz na Sokolej Górze Fot M. Ożóg zachodniego brzegu Jeziora Trześniowskiego. Do najcenniejszych elementów przyrody rezerwatu należy wyjątkowo urozmaicona rzeźba terenu, która wraz z ponad 100-letnią buczyną stanowi o jego wybitnych walorach krajobrazowych. Buczyna porastająca morenowe wzgórza w początkowej i środkowej części rezerwatu jest pochodzenia naturalnego. Podczas spaceru wyznaczoną trasą możemy spotkać: żabę trawną, ryjówkę aksamitną i ryjówkę malutką. W dziuplach starych buków gniazdują gołębie siniaki oraz dzięcioły: pstry, duży, czarny i zielonosiwy.

Na terenie rezerwatu znajduje się również Gród na Sokolej Górze zwany szwedzkimi szańcami.  Stanowi on duże, płaskie, malownicze wzniesienie, zlokalizowane ok. 200 metrów na zachód od zamku w Łagowie.

Na szczycie góry, w jej środkowej części, znajdują się pozostałości niewielkiego cmentarza z zachowanymi nielicznymi, aczkolwiek bardzo ciekawymi nagrobkami (fot 4.). Kilkanaście z nich wykonanych jest w formie pni dębów stojących samotnie pośród starego lasu lub oplatających się we wzajemnym uścisku. Nagrobki porośnięte mchem i przypominające stare drzewa tworzą niesamowity i niezapomniany widok dla odwiedzającego to miejsce turysty.

Fot.5. Park przy Zamku Joannitów. R. OrzechowskiIdąc dalej wzdłuż brzegów jeziora Trześniowskiego, dotrzemy do parku przyzamkowego (fot 5.), który został założony w połowie XIX w., po wielkim pożarze miasta. Powierzchnia przepięknego parku to 1,5 ha, a niektóre z rosnących tu drzew, dotrwały sędziwego wieku ok. 200 lat i zostały uznane za pomniki przyrody. Przyzamkowy park, swoją potęgą i pięknością ozdabia majestatyczny dąb szypułkowy o obwodzie 435 cm, potężny klon pospolity, lipa szerokolistna oraz dwa świerki pospolite o wysokości ponad 30 m. Oprócz przepięknych pomników przyrody na terenie parku przyzamkowego rosną także inne bardzo okazałe drzewa. Wymienić tutaj należy uświetniający wejście od strony zamku, parasolowaty z ogromnymi, rozłożystymi konarami, buk odmiany czerwonej, który stanowi swoistą wizytówkę tego miejsca. Ponadto w okresie jesieni niesamowitą aurę zapewniają nam również przepiękne jawory oraz olchy.

Spacerując przez przyzamkowy park przepięknie umiejscowiony nad jeziorem Trześniowskim, docieramy do punktu kulminacyjnego jakim jest Zamek Joannitów (fot 6.), który stanowi najbardziej znaną i rozpoznawalną budowlę Łagowa, jest symbolem tej miejscowości. Jej masywna sylwetka z wysoką wieżą króluje w krajobrazie już 650 lat i widoczna jest z wielu miejsc w okolicy. Zamek został wzniesiony przez zakon joannitów w 2 poł. XIV w. Wybudowany z kamienia i cegły na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 34 x 30 m, na niewielkim, sztucznie Fot.6 Zamek Joannitów. R.Orzechowskipodwyższonym wzniesieniu. Zamek składa się z budynków mieszkalnych, wieży i murów obronnych. Najstarsze jest skrzydło zachodnie. Wieża, wysunięta poza obręb murów, składa się z kwadratowego cokołu o wysokości 8,5 m i wznoszącego się na nim 35 metrowego cylindra. Na początku XVIII zamek został przebudowany w stylu barokowym, dawny charakter zachowała tylko wieża i sala parterowa (obecnie kawiarnia). Joannici rządzili zamkiem i przyległościami ponad 400 lat. Po tym czasie zamek stał się własnością bogatych rodów brandenburskich, aż do końca II wojny światowej. Obecnie mieści się tu hotel oraz restauracja. Wspinając się na udostępnioną dla zwiedzających wieżę zamkową, można podziwiać widok rozciągający się na malowniczą okolicę.

Od końca XIX wieku Łagów zdobył sobie sławę kurortu wczasowego. Przepiękne walory krajobrazowe oraz klimatyczne, sprawiały, że stał się on modną miejscowością wypoczynkową i nazywany był Perłą Ziemi Lubuskiej.

Obecnie tereny Łagowsko – Sulęcińskiego Parku Krajobrazowego, w którym zlokalizowana jest miejscowość Łagów, to przede wszystkim piękna przyroda lasów i jezior oraz stanowiące ducha czasów, zabytki: zamek joannitów, mury obronne, bramy, kamieniczki.

Serdecznie zachęcamy do odwiedzin tego pięknego parku o każdej porze roku, choć jesień z całą paletą barw, malująca majestatyczne buczyny łagowskie, jest moim zdaniem bezkonkurencyjna.  

Opracowała:

Małgorzata Ożóg

Specjalista w Łagowsko – Sulęcińskim Parku Krajobrazowym