Obserwowanie przyrody może mieć różne wymiary. Większość ludzi obserwuje naturę „przy okazji”. Najczęściej są to spacery, wakacyjne wyjazdy lub inne formy aktywnego wypoczynku. Obserwator – amator ucieszy się, gdy zobaczy jakieś zwierzątko i czasem zada sobie trud sprawdzenia co to było i jak się nazywało.

 Inaczej przedstawia się sprawa obserwacji profesjonalnej. Nie można już tylko liczyć na to, że „coś” uda się zobaczyć. Najczęściej obserwuje się w sposób zaplanowany i z pełnym przygotowaniem.

Najważniejsze w obserwacji przyrodniczej są trzy aspekty tj. wiedza, doświadczenie i cierpliwość. Aby jak najtrafniej dobrać porę i miejsce obserwacji należy wiedzieć  o obserwowanym obiekcie jak najwięcej. Podstawą jest znajomość biologii życia danego organizmu. W grę wchodzą tu m.in.: tryb życia, sposoby i terminy żerowania, poziom czujności, sposoby ucieczki oraz wiedza jak i na co zwierzę reaguje. Ogół tych cech można określić terminem „behawior”.

Doświadczenie jest tym elementem, który po prostu trzeba zdobyć własnym wysiłkiem. O ile łatwo zdobyć wiedzę z różnych źródeł, tak doświadczenia nabiera się tylko osobiście angażując się w praktyczne działania. Oczywiście, od czegoś trzeba zacząć, ale nie należy zrażać się drobnymi niepowodzeniami.

Najważniejszym elementem, niezbędnym do przyjemnej i udanej obserwacji przyrody jest cierpliwość. Nie da się obserwować zwierząt bez cierpliwości. Często oczekiwanie ma wymiar wielogodzinny i do tego w niesprzyjających warunkach. Ale to daje mnóstwo satysfakcji.

 Gdy jesteśmy już gotowi w naszych głowach, należy zająć się techniczną częścią obserwacji. W dzisiejszych czasach, gdy bardzo rozpowszechniła się fotografia cyfrowa, nie sposób nie połączyć obserwacji zwierząt z ich fotografowaniem - bo któż nie chciałby uwiecznić pięknych chwil, sam na sam z dzikim zwierzęciem? Dlatego też, dalsza część naszych rozważań dotyczy również fotografii przyrodniczej, a przede wszystkim sposobów maskowania się w terenie i podchodzenia do zwierzyny.

Nasze doświadczenie, jako pracowników parku krajobrazowego wskazuje, że najlepszą metodą jest obserwacja z tzw. „czatowni”. Jest to najczęściej prosta budowla, usytuowana w miejscu, gdzie spotkać można dany gatunek zwierzęcia. Najlepiej jest, gdy czatownię zbudujemy z materiałów zastanych na miejscu, np.: patyków, traw, liści itp. Pierwszym etapem naszej budowy jest zrobienie „szkieletu” czatowni. Później, w odstępach kilkudniowych, systematycznie dokładamy nowe elementy naszego ukrycia. Dobrze jest, gdy czatownia stoi kilka dni pusta. Po to, aby zwierzęta się do niej przyzwyczaiły. Dodatkowo, w przypadku zwierząt o czułym węchu dobrze byłoby usytuować czatownię, tak aby nas nie zwęszyły, czyli od tzw. „strony zawietrznej”. Czatownie należy zajmować z samego rana, przed wschodem słońca, żeby zwierzęta nas nie widziały. Podczas pobytu w czatowni i obserwacji należy zachowywać się bezszelestnie i bardzo dyskretnie. Staramy się unikać zbędnych ruchów, odgłosów, szeptów. Pamiętajmy o zasadzie, że im więcej osób, tym więcej hałasu. Dlatego do czatowni najlepiej udać się w pojedynkę.

Niestety jest często i tak, że pomimo świetnego ukrycia i wielogodzinnego czatowania, nie udaje się nam zaobserwować nic ciekawego. Cóż, bywa i tak, ale nie powinno nas to zniechęcać. Musimy pomyśleć, wtedy: „Następnym razem się uda!”  Inną metodą bliskiej obserwacji (i fotografii) jest podchodzenie zwierzyny. Polega ona na bardzo powolnym i cichym skracaniu dystansu do zwierzęcia. W tym przypadku, bardzo przydaje się ubranie maskujące. Tego typu strój można przygotować samemu, choć dostępne są także w sprzedaży w sklepach myśliwskich lub militarnych. Podejście zwierzyny jest bardzo trudną sztuką i zazwyczaj nie udaje się podejść na tyle blisko, aby nas to satysfakcjonowało. Ale zawsze warto spróbować.

Jeśli myślimy o uwiecznianiu naszych spotkań z przyrodą, kolejne zagadnienia warte rozważań to m.in.: rodzaje sprzętu fotograficznego, metody robienia zdjęć oraz przygotowanie do fotografowania. Stanowi to cały ogrom informacji ale o tym innym razem…

Tekst przygotował:

Krzysztof Gajda