Raz na 10 lat ornitolodzy oraz miłośnicy bociana białego z całej Europy i Afryki Północnej prowadzą Międzynarodowy Spis tego gatunku. Przypomina to troszkę nasz Spis Powszechny Ludności. Jak to liczenie jest prowadzone i dlaczego wyjaśnię w poniższym artykule.

Dlaczego liczymy bociana białego?

Każdy z nas wie jak wygląda bocian i gdzie buduje swoje gniazda. Jest to gatunek szczególnie sympatyczny „przynoszący szczęście”. Niektórzy wierzą, że również dzieci. Łatwo go rozpoznać i policzyć. Jednakże od strony czysto przyrodniczej bocian biały ma bardzo duże znaczenie. Bocian jest ptakiem uznawanym za gatunek wskaźnikowy, odzwierciedlający stan środowiska. Tereny podmokłe o niezbyt wysokiej roślinności są najchętniej wykorzystywane przez nie jako miejsca do zdobywania pokarmu. Im środowisko w gorszym stanie, im mniej terenów wilgotnych i podmokłych a więcej pól z intensywną uprawą zbóż, w szczególności kukurydzy oraz przeobrażających się w lasy ugorów, tym bocianów na danym obszarze coraz mniej. Dlaczego? Odpowiedź jest zasadniczo prosta. Nie mają co jeść. Dlatego od kilkudziesięciu już lat liczone są boćki by sprawdzić, czy jego populacja rośnie, czy maleje, w jakim stanie jest otaczające nas środowisko.

Trochę historii i ważnych liczb

Pierwszy na świecie liczenie bocianów odbyło się w roku 1876 w Galicji, a jego inicjatorem był ks. Eugeniusz Janota. Natomiast pierwsze Międzynarodowe Liczenie Gniazd Bociana Białego odbyło się w 1934 roku i obejmowało swym zasięgiem znaczną część Europy. Od 1974 roku organizowany jest regularnie, co 10 lat. Ostatnie takie liczenie odbyło się w 2004 roku. Doliczono się wówczas 52 550 bocianich par w naszym kraju, co stanowiło ok. 23% światowej populacji! To najwięcej spośród wszystkich krajów na świecie. W Polsce, w poszczególnych województwach, liczebność bocianów była zróżnicowana – od 577 par w województwie opolskim do 10 226 par w warmińsko-mazurskim. W województwie lubuskim ich liczebność oszacowano na 942 par, co dało jedenaste miejsce w kraju. Niestety te dane porównane z V Międzynarodowym Liczeniem wykazały spadek liczebności bociana białego na naszym terenie…

Jak, kiedy i co liczymy?

Chcąc sprawdzić, jak ma się stan aktualny światowej populacji bociana, w obecnym sezonie lęgowym przeprowadzone zostaną badania terenowe. Wolontariusze w pierwszych dwóch tygodniach lipca przeprowadzą kontrole wszystkich gniazd bocianich w swoich gminach. Prace te będą polegały na dokładnej kontroli każdego z gniazd oraz spisaniu następujących informacji: czy gniazda są, bądź były zajęte i przez jak długi czas, czy ptaki wyprowadziły młode, ocena sukcesu lęgowego, tzn. ile tych młodych udało się odchować, oraz precyzyjne ustalenie lokalizacji gniazd. Ponadto będą zbierane takie informacje jak umiejscowienie gniazda (słup, komin, dach, drzewo itd.), ewentualne zagrożeń dla gniazda (np. planowana rozbiórka budynku lub grożące zawaleniem drzewo) i inne istotne dane. Część tych informacji będzie można uzyskać tylko od osób mieszkających w pobliżu gniazd. Dlatego prośba do takich osób o spojrzenie życzliwym okiem na wolontariuszy kontrolujących gniazda oraz chwilę rozmowy, dzięki której możliwe będzie uzyskanie odpowiedzi na powyższe zapytania. W przypadku natomiast gniazd na posesjach prośba o możliwość wejścia na posesję gdyż trzeba będzie dokładnie sprecyzować lokalizację gniazda za pomocą urządzenia GPS.

W większości gmin na terenie Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego takie kontrole przeprowadzać będą pracownicy Służby Parku. Jednakże każdy, kto tylko chce może zostać takim wolontariuszem. Nie potrzeba bardzo specjalistycznej wiedzy. Wystarczy podstawowa wiedza, lornetka, trochę wolnego czasu i chęci. Wystarczy zgłosić się do koordynatora regionalnego (w woj. lubuskim jest nim Pan prof. Leszek Jerzak) a później zostanie się przydzielonym do odpowiedniego koordynatora powiatowego i konkretnej nie zajętej jeszcze gminy.
Lista pozostałych koordynatorów regionalnych znajduje się na stronie internetowej www.iop.krakow.pl/dbPtak/bocian

Zachęcam serdecznie do czynnego wzięcia udziału w VII Cenzusie Bociana Białego ale także do owocnej współpracy z bocianimi wolontariuszami, życząc udanego liczenia oraz jak największej liczby bocianów na naszej Ziemi Lubuskiej jak i na terenie całego kraju.

Edyta Róż
Starszy Specjalista w Krzesińskim Parku Krajobrazowym
i Parku Krajobrazowym „Łuk Mużakowa”