Gęś gęgawa w locie fot. K.GajdaWraz z jesienią przyszedł czas na odloty ptaków. Szczególnie widoczne są wędrówki kluczy gęsi. Przez nasz kraj przebiega szlak migracyjny bardzo ważny dla ptaków z północy kontynentu. Szlakiem tym co roku podążają setki  tysięcy gęsi, które gnieżdżą się w tajdze i tundrze, a ich zimowiska znajdują się w zachodniej Europie. W stadach gęsi przelatujących nad Polską dominują dwa gatunki: tundrowa i białoczelna. Gnieżdżąca się u nas gęś gęgawa (Anser anser) jest mniej liczna. Małoliczna jest gęś zbożowa. Zdarza się żeby wraz z powyższymi gatunkami  wędrowały rzadkie gęsi jak mała, krótkodzioba czy bernikle. Poza tym, że stada gęsi są widoczne z daleka to także słychać je dzięki charakterystycznemu „gęganiu” gęgawy.

Gęgawa jest dużą gęsią o szarobrunatnym ubarwieniu z różowym dziobem i nogami. Samiec i samica nie różnią się od siebie ubarwieniem. W locie pokrywy jej skrzydeł są jasnopopielate, odróżnia ją to od gęsi zbożowej, która w Polsce jest ptakiem przelotnym. To właśnie od gęgawy pochodzi gęś domowa. Udomowiono ją ok. 3000 lat temu w wielu obszarach m.in. w Grecji i Rzymie. Jest największym przedstawicielem gęsi w Polsce. Jej długość ciała wynosi 75-90 cm, waga 4-5 kg, zaś rozpiętość skrzydeł to 1,4-1,6 m. Siedliskami tych gęsi są stawy hodowlane, jeziora z szerokim pasem szuwarów, starorzecza i bagna w rzecznych dolinach. Gęgawy żywią się miękką roślinnością lądową i wodną. Gęś gęgawa Anser anser fot. K. GajdaW związku z tym, że nie ma tak dobrego systemu trawiennego, jak wiele ssaków roślinożernych, dlatego musi zjeść tyle pożywienia, by dostarczyć sobie odpowiednią ilość ważnych substancji odżywczych. Nic dziwnego, że czasem znajdowanie i przyjmowanie pokarmu zajmuje jej cały dzień. Preferuje młode, delikatne końce roślin. Nierzadko można spotkać wielkie stada gęsi, żerujące na świeżo skoszonych polach pszenicy albo jęczmienia. Chętnie żywią się też młodymi, kiełkującymi zbożami. Zjadają je szczypiąc krawędziami dziobów najdelikatniejsze pędy. Ich żer odbywa się rano i wieczorem na polach i łąkach przyległych do ich lęgowisk.

Gęgawa jest nielicznym ptakiem lęgowym w Polsce (ok. 2000-3000 par). Pary tworzą na całe życie. Gnieździ się na terenie całego kraju poza terenami podgórskimi i górami. Wybiera miejsca ciche, spokojne z dala od ludzi i tam zakłada swoje gniazda. Są to niedostępne dla nas gęstwiny np. trzcinowiska,  gdzie mogą dość bezpiecznie ukryć swój lęg przed drapieżnikami. Ich gniazdo to usypana górka ziemi, na której ptaki uwijają kolebkę z roślinnego materiału. Gęś ta wyprowadza dwa lęgi w roku, składając w marcu lub kwietniu 2 do 20 białych jaj. W gnieździe można też znaleźć dużą ilość puchu potrzebnego, aby okryć jaja, gdy matka musi opuścić gniazdo. Po 27 - 30 dniach na świat przychodzą młode. Gęgawy są zagniazdownikami oznacza to, że tuż po wykluciu (1-2 dni) pisklęta są w stanie samodzielnie, choć pod nadzorem rodziców, opuścić gniazdo i poznawać świat. Mimo tego nie wszystkie dotrwają do dorosłości. Po około 8 tygodniach uzyskują  zdolność do lotu. Gdy zakończy się okres lęgowy  dorosłe ptaki odbywają pierzenie, tracą one wtedy wszystkie lotki, a więc i utratę zdolności lotu.Siedlisko lęgowe gęgawy fot. K.Gajda

Zagrożeniem dla tego ptaka są niekorzystne zmiany zachodzące w siedliskach wodno – błotnych oraz otwartych obszarach bagienno – podmokłych, wynikające z działalności człowieka. Działania te nie zawsze wynikają z potrzeb gospodarczych, często ich powodem jest brak poszanowania dla ochrony ważnych dla przyrody środowisk podmokłych i wodnych. Szczególnie niebezpieczne jest osuszanie takich siedlisk jak i powodowanie niepokoju w miejscach gniazdowania. Naturalnym zagrożeniem dla gęgawy są straty w okresie gniazdowania wynikające z drapieżnictwa na jajach i młodych, powodowanych plądrowaniem gniazd przez norkę amerykańską, wydrę, wronę siwą, także jenota, lisa, a nawet i dzika. Równie groźne są zalania gniazd przez wodę, podczas wahań jej poziomu. 

Serdecznie zapraszam do odwiedzania Lubuskich Parków Krajobrazowych, gdzie może uda się Wam zobaczyć lub usłyszeć odlatujące klucze gęsi.

 

Marzena Stasiak

Strażnik w Gryżyńskim Parku Krajobrazowym