Nazwa Łużyce jest mieszkańcom Ziemi Lubuskiej znana. Ich historia zaczęła się w połowie I tysiąclecia n.e. Plemiona połabskich Słowian: Łużyczanie, Milczanie, Serbowie, Głomacze, Niszanie i inni zaludniali tereny wzdłuż biegu rzek Łaby, Sali i Odry. Z początku VI wieku z zachodu na nich nacierać zaczęły plemiona germańskie. Trwała zaciekła walka. Część ludności nie wytrzymała germańskiego naporu i ruszyła na południe, w stronę Bałkanów. Dziś Serbowie jugosłowiańscy są spokrewnieni właśnie z Serbami Łużyckmi: Chorwaci – wywodzą się z  Białych Chorwatów, potomkami których są również Krakowiacy i Górale. Słoweńcy – pochodzą od Słowaków i Morawów. Plemiona germańskie pokonały Słowian na ziemiach Łużyczan w X wieku. Niemieccy feudałowie zawładnęli ziemiami i zaczęli zaludniać ich chłopami z innych części Niemiec. Za rządów Bolesława I Chrobrego toczyły się trzy polsko-niemieckie wojny, podczas których Łużyce kilkakrotnie przechodziły z rąk do rąk. Ostatecznie w 1031 roku ziemiami Łużyczan zarządzali Niemcy. Od tego czasu i przez kolejne stulecia germanizacji ludności nie było końca - język łużycki był zabroniony, jak również święta ludowe, tańce oraz stroje narodowe. Istotną rolę odgrywa także wojna trzydziestoletnia i epidemia dżumy. Wtedy też wymiera prawie połowa populacji Serbołużyczan, co powoduję silniejszą i dalszą germanizację.

Budynek mieszkalny w skansenie łużyckim w BuczynachSerbołużyczanie podejmowali próby uzyskania niepodległości lub przyłączenia do Czechosłowacji. Na pokojowych konferencjach delegacja Serbołużyczan nie została nigdy dopuszczona do głosu, podobnie po II wojnie światowej.

Po dojściu do władzy Adolfa Hitlera w 1933 roku, III Rzesza rozpętała przeciwko Serbołużyczanom brutalny terror. Na terytorium Łużyc nie można było znaleźć ani jednej rzeczy serbołużyckiego pochodzenia. Znaczna część Serbołużyczan została wywiezionych do obozów koncentracyjnych, gdzie wielu z nich zginęło. Szacuje się, że w latach 1933-1945 zamordowanych zostało około 20 tysięcy obywateli. Na froncie wschodnim 19 kwietnia 1945 roku, Armia Czerwona wraz z 2. Armią Wojska Polskiego zajęły miasta łużyckie. Toczyły się tutaj (na Łużycach) bardzo krwawe boje wojsk polskich i radzieckich z Wehrmachtem.

Brama wjazdowa do skansenu łużyckiego przy drodze krajowej nr.12 w Miejscowości BuczynyPo II wojnie światowej aspiracje niepodległościowe Serbołużyczan ponownie wróciły, proszono Stalina o zwolnienie jeńców niemieckich, którzy byli Serbołużyczanami oraz zwracano się z prośbą o utworzenie własnego państwa lub przyłączenie Łużyc do Polski, Czechosłowacji.  Wygłoszono łącznie dziesięć memoriałów do ONZ oraz władz USA, ZSRR, Wielkiej Brytanii, Francji, Polski i Czechosłowacji. Jednak nie przyniosły one żadnych pozytywnych rezultatów poza niewielkimi ustępstwami takimi jak utrzymanie dwujęzycznych nazw miast np. Chośebuz (Cottbus), Budziszyn (Bautzen), Běła Woda (Weisswasser).

Nazwa Parku Krajobrazowego Łuk Mużakowa leżącego na pograniczu Łużyc Dolnych i Górnych także ma swój początek w kulturze tego regionu. Drugi człon nazwy Mużaków pochodzi z serbołużyckiego słowa oznaczającego Gród Mężczyzn, a pierwszy człon nazwy pochodzi od tworu geologicznego, czyli polodowcowej moreny czołowej
w postaci łuku. Po Serbołużyczanach zostały także malownicze chaty, które w większości zgromadzono w skansenie w Buczynach. Obecnie realnym zagrożeniem dla istnienia tego narodu są migracje ludności, mieszane małżeństwa i brak edukacji kulturowej ludności napływowej, głównie zabużan przesiedlonych po 1945 roku.

                                                            

Tekst: Krzysztof Dziurewicz

  Zdjęcia pochodzą z zasobów PK”ŁM”