Gniazdo w Pszczewie

W sąsiedztwie naszych domów żyje wiele gatunków ptaków, które towarzyszą nam przez cały rok. Trudno jest wyobrazić sobie letni spacer, bez śpiewu skowronka, czy kosa. Zimą z kolei miłą odmianą dla wszechobecnej bieli są kolorowe sikory i gile odwiedzające przydomowe karmniki. Pomimo dużej różnorodności towarzyszącym nam gatunkom ptaków, jako naszego sąsiada wymieniłabym przede wszystkim bociana białego. Jako, że żyje po sąsiedzku warto byłoby dowiedzieć się o nim czegoś więcej.

„Mieszkanie” boćków znaleźć możemy najczęściej na słupach elektrycznych, ale także na dachach budynków, nieczynnych kominach, czy na drzewach. Rozbudowywane co roku gniazdo może ważyć nawet dwie tony i mieć około dwóch metrów szerokości. Wbrew powszechnemu przekonaniu co do „wierności” bocianów, nie są one monogamistami. Zmieniają partnerów nawet kilka razy w ciągu życia. Nie prawdą jest również teoria mówiąca o tym, że ptaki te co roku wracają w to samo miejsce, gdyż zmiana partnera wiąże się często ze zmianą gniazda.

Jako pierwszy z zimowisk powraca samiec, który stara się wybrać jak największe gniazdo. W oczekiwaniu na partnerkę dokonuje niezbędnych napraw. Przynosi gałęzie, którymi koryguje zniszczenia powstałe podczas zimy. Kiedy przylatuje samica zaczynają się bocianie amory. Już w drugiej połowie kwietnia, pojawiają się jaja w liczbie od jednego do siedmiu i są wysiadywane przez około miesiąc.

Przy wysiadywaniu obowiązuje zasada partnerstwa - kiedy jeden z bocianów zostaje w gnieździe, drugi w tym czasie jest na żerowisku. I tak na zmianę. Po wykluciu się piskląt, na rodziców czekają trzy miesiące opieki nad potomstwem. Obydwoje karmią młode, aż do momentu, kiedy te będą gotowe do lotu i samodzielnego zdobywania pożywienia.

Wielu z nas wychodzi z założenia, że głównym składnikiem diety bocianów są żaby. Tymczasem wolą one owady takie jak chrząszcze, czy koniki polne. Równie chętnie ich łupem padająBocian biały na łące dżdżownice i pijawki. Rzadziej są to drobne gryzonie, płazy, gady, a nawet ryby, czy małe ptaki. Bocian wygląda  niepozornie, ale dzięki dużemu dziobowi świetnie sobie radzi w roli drapieżnika. 

Pomimo troskliwej opieki rodziców, pierwsze zagrożenia czekają na młode bociany już w gnieździe, gdzie mogą zaplątać się w sznurki lub folie i przypłacić to życiem. Zanim młode podrosną, są zdane na kaprysy pogody. Źle dla nich mogą skończyć się zbyt wysokie temperatury oraz długo utrzymujące się deszcze. Kiedy już zaczną latać wcale nie jest bezpieczniej. Na ich drodze czekają niebezpieczne linie energetyczne, których wraz z rozwojem miast i wsi przybywa.

Po bocianich sejmikach, odbywających się na przełomie sierpnia i września zaczyna się wielka wyprawa do Afryki. Trasa lotu z Europy Wschodniej prowadzi przez cieśninę Bosfor, Bliski Wschód, wzdłuż Nilu, aż do Afryki Środkowej i Południowej. Przelot na zimowiska trwa około dwa miesiące i jest pełen niebezpieczeństw. W rezultacie okazuje się, że średnio tylko co czwarty młody bocian, który opuszcza gniazdo ma szanse dożyć roku. Średnia długość życia tego gatunku na wolności to 8 – 9 lat.

Pracownicy parków krajobrazowych w województwie lubuskim zajmują się monitoringiem bocianów białych. Pierwszy wyjazd w celu podpatrzenia gniazd odbywa się w kwietniu, tuż po przylocie pierwszych osobników i jest powtarzany co miesiąc, aż do odlotu ptaków. Podczas prac terenowych określana jest liczba gniazd zajętych, liczba par, które przystępują do lęgu oraz liczba młodych. Jeśli jest to możliwe, odczytuje się obrączkę z bocianiej nogi, na której znajduje się numer będący odpowiednikiem naszego numeru pesel. Na jej podstawie można dowiedzieć się, gdzie bocian został zaobrączkowany (a więc gdzie przyszedł na świat) i ile ma lat.

Wiele informacji na temat bocianów białych pochodzi z wyników wieloletnich obserwacji tego gatunku. Nie udałoby się ustalić ich tras przelotu, sposobu dobierania się w pary, czy długościGniazdo w Stołuniu życia, gdyby nie obrączki. Od 2017 roku na terenie parku krajobrazowego Ujście Warty prowadzona jest ochrona czynna bociana białego. W ramach tego zadania pracownicy parku, jeszcze przed powrotem ptaków z Afryki, wczesną wiosną czyszczą gniazda, wyciągając z nich sznurki, folie, kawałki materiałów. Latem młode bociany są obrączkowane przed osiągnięciem lotności. Po ściągnięciu ptaków z gniazda waży się je, mierzy długość dziobów oraz zakłada się po dwie obrączki. Dane zaobrączkowanych ptaków wędrują do stacji ornitologicznej w Gdańsku.

Bociany są darzone sympatią. Według ludowych wierzeń przynoszą szczęście mieszkańcom domów, na dachach których zbudują gniazdo. Przypisuje się im również przynoszenie dzieci. Pieszczotliwie nazywa się je Wojtkiem lub Kajtkiem. Kolejnym razem, widząc bociana warto zastanowić się, czy zadbaliśmy o to, aby na naszym podwórku, czy polu nie zostały jakieś plastikowe sznurki, czy folie. Zapewnijmy bezpieczeństwo naszym skrzydlatym sąsiadom. W końcu bocian jest ptasim symbolem Polski.

Katarzyna Kopka

Specjalista w Pszczewskim Parku Krajobrazowym